قرارداد اختیار معامله یا آپشن (option)، (به انگلیسی: call option) قراردادی است، بین خریدار و فروشنده، بهنحوی که خریدار از فروشنده اختیار معامله، حق خرید یا فروش یک دارایی را در یک قیمت معین، خریداری میکند. در اینجا نیز همانند تمام قراردادها، هر طرف، امتیازی را به طرف مقابل اعطاء میکند، خریدار به فروشنده مبلغی تحت عنوان اختیار خرید و فروش چیست؟ حق شرط پرداخت میکند، که در واقع همان قیمت اختیار معامله میباشد. فروشنده نیز حق خرید یا فروش دارایی مذکور را، در یک قیمت معین، به خریدار اعطاء مینماید.
اختیار خرید
اختیار خرید (Call Option) یکی از انواع ابزار های مشتقه مالی است و توافقی است که به سرمایهگذار این حق (امّا نه تعهّد) را میدهد که سهام، اوراق مشارکت، کالا یا هر وسیله دیگری را با یک قیمت مشخص (strike price) و در یک زمان مشخص (expiration یا time to maturity) خریداری نماید.
به عبارتی در این نوع قرارداد، شما به جای این که سهم (یا هر دارایی دیگری) را خریداری کنید تا در آینده (مثلا 3 ماه دیگر) قیمت آن رشد کند، مبلغ بسیار کمتری را پرداخت می کنید و این حق یا اختیار به شما داده می شود که در تاریخ مشخصی در آینده (مثلا 3 ماه دیگر) سهم را به مبلغی که الان توافق شده خریداری کنید. البته این قرار داد، اختیار است، یعنی شما ملزم به خرید نیستید و می توانید فقط در صورتی قرارداد را اجرایی کنید که سهم شما گرانتر از مبلغ توافق شده باشد.
این معاملات بسیار پر ریسک محسوب می شوند، چرا که نوسانات شدیدتری نسبت به دارایی اصلی (underlying asset) دارند ولی از طرفی سرمایه کمتری برای سرمایه گذاری نیاز است.
توضیحات مدیرمالی در مورد اختیارخرید
به خاطر بسپارید که گزینه اختیار خرید این حق را به شما میدهد تا دارایی را بخرید. شما از داشتن یک اختیار خرید زمانی سود میبرید که قیمت دارایی در بازار افزایش پیدا کند.
فرض کنید شرکت اخیراً اختیارخریدی به شما هدیه داده و آن اختیار خرید به شما اجازه میدهد چهل روز آینده ۱۰۰۰ سهم شرکت را به قیمت ۵۸۰ تومان بخرید. فرض کنید قیمت فعلی سهام در بازار ۵۰۰ تومان است. اگر در روز موعود قیمت سهام بیشتر از ۵۸۰ اختیار خرید و فروش چیست؟ تومان باشد، شما از اختیارخرید خود استفاده میکنید و با پرداخت ۵۸۰۰۰۰ تومان مالک ۱۰۰۰ سهم شرکت میشود و با فروش آنها در بورس، سود میکنید؛ اما اگر در روز موعود قیمت سهام کمتر از ۵۸۰ تومان باشد، استفاده از اختیارخرید کار عاقلانهای نیست و شما مجبورید از اختیار خرید خود صرفنظر کنید.
قرارداد اختیار معامله چیست؟
قرارداد اختیار معامله، قراردادی است که در آن یک طرف معامله (خریدار قرارداد) با پرداخت مبلغ معینی این اختیار را به دست میآورد که چنانچه تمایل داشت در تاریخ مشخصی در آینده کالای مشخصی را به قیمت مشخص با طرف دیگر قرارداد (فروشنده) معامله نماید. فروشنده قرارداد در صورت درخواست خریدار قرارداد ملزم به انجام قرارداد میباشد.
ویکیپدیا در مورد قرارداد اختیار معامله اینطور نوشته است:
قرارداد اختیار معامله یا آپشن (option)، (به انگلیسی: call option) قراردادی است، بین خریدار و فروشنده، بهنحوی که خریدار از فروشنده اختیار معامله، حق خرید یا فروش یک دارایی را در یک قیمت معین، خریداری میکند. در اینجا نیز همانند تمام قراردادها، هر طرف، امتیازی را به طرف مقابل اعطاء میکند، خریدار به فروشنده مبلغی تحت عنوان حق شرط پرداخت میکند، که در واقع همان قیمت اختیار معامله میباشد. فروشنده نیز حق خرید یا فروش دارایی مذکور را، در یک قیمت معین، به خریدار اعطاء مینماید.
بنابراین براساس این قرارداد، دو طرف توافق میکنند که در آینده معاملهای انجام دهند. در این معامله خریدار اختیار معامله، در ازای پرداخت مبلغ معینی، حق خرید یا فروش دارایی مندرج در قرارداد را در زمانی مشخصی با قیمتی که هنگام بستن قرارداد تعیین شده است، به دست میآورد.
از طرف دیگر، فروشندة قرارداد اختیار معامله، در مقابل اعطای این حق به خریدار با دریافت مبلغ معینی هنگام عقد قرارداد، براساس مفاد قرارداد، آمادة فروش دارایی مذکور است.
چنانکه از تعریف قرارداد اختیار معامله پیداست، دارنده قرارداد (خریدار) در اعمال حق خود مختار است و به عبارت دیگر هیچ تعهد و الزامی ندارد و در صورت صرفنظر وی از اجرای قرارداد، مبلغی را که در ازای این حق، پرداخته است از دست میدهد. از طرف دیگر فروشنده در صورت خواست خریدار، مجبور به اجرای قرارداد است.
دانلود رایگان فایل آموزش قرارداد اختیار معامله
شرکت بورس کالای ایران یک فایل آموزشی برای افزایش اطلاعات علاقهمندان به قرارداد اختیار معامله منتشر کرده است.
سرفصلهای این فایل:
- اختیار معامله چیست؟
- انواع اختیار معامله کدام است؟
- انواع احتیار معامله از نظر سبک اعمال
- انواع قراردادهای اختیار معامله کالایی
- حد سود و زیاد برای طرفین معامله
- خروج از بازار
- وضعیت اختیار معامله از لحاظ بازدهی
- قیمت اختیار معامله
- فواصل قیمت اعمال
- تابلو معاملاتی اختیار معامله
- مشخصات قرارداد
- فرایندهای اجرایی اختیار معامله
مزایای قراردادهای اختیار معامله چیست؟
1 – اهرم مالی
قراردادهای اختیار معامله این فرصت را برای سرمایه گذاران فراهم می کنند که یک وضعیت را با نقدینگی کمتری مدیریت کنند به عبارت دیگر این ویژگی باعث می شود سود یا زیان معاملات در یک دوره زمانی نسبت به آورده مشتری – قیمت اختیار پرداخت شده توسط خریدار (دریافت شده توسط فروشنده) چند برابر باشد.
برای روشن شدن موضوع مثالی را مطرح می کنیم؛ فرض کنید سرمایه گذار با پرداخت 5000 ریال اختیار خرید 10 هزار سهم شرکت ایران خودرو با قیمت توافقی 3300 ریال با سررسید شش ماهه خریداری می کند .
با رشد گروه خودرویی فرض کنید قیمت هر سهم ایران خودرو در سررسید به 4000 ریال رسیده است .
در این صورت خریدار اختیار با اعمال اختیار خود مبلغ 7000000=(10000*(3300-4000) ریال سود در مقابل پرداخت 5000 ریال دریافت می کند و فروشنده اختیار با دریافت مبلغ 5000 ریال متحمل زیان 7000000 ریالی می شود.
2 – کاهش ریسک
با خرید قرارداد اختیار معامله یک دارایی پایه به جای خود دارایی پایه ، ریسک بالقوه سرمایه گذاری کاهش می یابد و زیان معامله محدود به هزینه ای است که برای خرید اختیار معامله پرداخت می شود . در واقع از قراردادهای اختیار معامله به عنوان ابزاری برای پوشش ریسک استفاده می شود که به سرمایه گذار اجازه می دهد تا ریسک خود را در مقابل نوسانات نامطلوب قیمت پوشش دهد .
3 – کسب درآمد
سرمایه گذار می تواند با فروش قرارداد اختیار معامله سهام ، درآمد خود از سهام را تنها به بازدهی سهام و سود تقسیمی محدود نکند.
فروش اختیار معامله سهام متعلق به سرمایه گذار یا سهامی که قصد خرید آن را دارد ، یکی از ساده ترین راهبردهای معاملاتی است.
4 – کسب سود از نوسان قیمت سهم
با استفاده از اختیار معامله ، شخص می تواند بدون در اختیار داشتن سهم پایه ، از نوسان قیمت آن منتفع شود.
5 – استفاده از مزیت زمانی جهت تصمیمات آتی
معامله قرارداد های اختیار معامله به سرمایه گذار امکان می دهد با پرداخت درصدی از قیمت سهم ، جریان نقدی خرید یا فروش خود را ثابت کند و در زمان باقی مانده تا سررسید ، تصمیم مناسب را بگیرد.
6 – متنوع سازی سبد سرمایه گذاری
وجود اختیار معامله در سبد سرمایه گذاری به عنوان یک دارایی مشتقه ، امکان متنوع سازی سبد را به سرمایه گذار می دهد.
قصد شروع سرمایهگذاری در بورس را دارید؟ اولین قدم این است که افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاریها انجام دهید:
برای سرمایهگذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه میشود:
قرارداد اختیار معامله خرید اروپایی چیست؟
قرارداد اختیار معامله خرید اروپایی (European Option) یک نسخه از قراردادهای اختیار خرید میباشد که اجرا شدن آن محدود به تاریخ سررسید آنها میباشد.
بهبیانی دیگر، اگر دارایی پایهٔ این قرارداد مانند یک سهم به یک سطح قیمت خاص حرکت کند، سرمایهگذار قادر نخواهد بود که این قرارداد اختیار معامله را زودتر از تاریخ سررسیدش اعمال کند و نمیتواند که سهام را دریافت کرده و یا آنها را به فروش برساند. بلکه، قرارداد اختیار معامله خرید و یا فروش تنها در تاریخ سررسیدشان قابل اعمال شدن هستند.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد قرارداد اختیار معامله خرید (Call Option) میتوانید از مطلب آموزشی «قرارداد اختیار معامله خرید (Call Option) چیست؟» دیدن نمایید.
یک نسخهٔ دیگر از قراردادهای اختیار معامله، قراردادهای اختیار معامله آمریکایی (American Options) هستند، که این قراردادها را میتوان در هر زمانی و با هر فاصلهای نسبت به تاریخ سررسید اعمال کرد.
نام این دو نوع قرارداد اختیار معامله خرید نباید با موقعیت جغرافیایی آنها اشتباه گرفته شوند، زیرا که این نامها تنها نشاندهندهٔ حقوق ذکر شده در هر یک از این قراردادها میباشند.
توضیحاتی در مورد قراردادهای اختیار معامله اروپایی
قراردادهای اختیار معامله اروپایی بازهٔ زمانیای را تعیین میکند که در طی آن نگهدارندهٔ قرارداد میتواند حقوق ذکر شده در قرارداد را اعمال کند.
حقوق ذکر شده در قرارداد اختیار معامله شامل خرید دارایی پایه و یا فروش داراییهای پایه با قیمتی از پیش تعیینشده – یا همان قیمت ورودی، Strike Price – میباشد.
در قراردادهای اختیار معامله اروپایی، دارندهٔ قرارداد تنها میتواند از حقوق قرارداد در تاریخ سررسید و یا روز انقضای این قرارداد استفاده نماید.
به مانند دیگر انواع قراردادهای اختیار معامله، قراردادهای اختیار معاملهٔ اروپایی نیز شامل یک هزینهٔ پیشین – که با عنوان هزینه کل، Premium – نیز شناخته میشوند، میباشند.
مهم است به یاد داشته باشید که سرمایهگذاران معمولاً توانایی انتخاب بین خرید قرارداد اختیار معاملهٔ آمریکایی و یا قرارداد اختیار معاملهٔ اروپایی را ندارند.
سهامهایی مشخص و یا داراییهای معین تنها به شکل یکی از این دو نوع قرارداد اختیار معامله ارائه شده و به اختیار خرید و فروش چیست؟ هر دو شکل ارائه نمیگردند. همچنین، بیشتر شاخصها از قراردادهای اختیار معامله اروپایی استفاده میکنند. زیرا که مقدار عملیات حسابداری مورد نیاز برای محاسبات را در کارگزاریها کاهش میدهد.
بسیاری از کارگزاریها از مدل بلک شولز (Black Sholes Model -BSM) برای ارزشگذاری قراردادهای اختیار معامله اروپایی استفاده میکنند.
قراردادهای اختیار معاملهٔ شاخص اروپایی، معاملات را در روز پنجشنبه قبل اختیار خرید و فروش چیست؟ از سومین جمعه ماه تاریخ سررسید میبندند. این فاصله زمانی در معاملات این اجازه را به کارگزاریها میدهد تا بتوانند داراییهای مستقل شاخصهای پایه را ارزشگذاری و قیمتگذاری نمایند.
قیمت مورد توافق ناشی از این روند، در مواردی میتواند باعث سورپرایز شدن ما شود. سهام و دیگر اوراق بهادار میتوانند حرکات قابلتوجهی را در فاصلهٔ زمانی بین قیمت بسته شدن روز پنجشنبه و بازشدن بازار در روز جمعه انجام دهند. همچنین، ممکن است انتشار قیمت توافق شده در بازار باز شده در روز جمعه، ساعتها به طول بیانجامد.
قراردادهای اختیار معامله اروپایی بهطور معمول در خارج از بورس معامله میشوند (OTC – Over the counter) در حالی که قراردادهای اختیار معامله آمریکایی معمولاً بهشکلی استاندارد و در بازارهای استاندارد شده معامله میگردند.
نکات کلیدی:
- قرارداد اختیار معاملهٔ اروپایی نسخهای از قراردادهای اختیار معامله میباشد که تاریخ اعمال، حقوق ذکر شده در قرارداد را تنها به روز تاریخ سررسید منتقل میکند.
- با وجود اینکه قراردادهای اختیار معاملهٔ آمریکایی میتوانند زودتر از سررسید اعلام شدهشان اعمال شوند. معمولاً شامل هزینه کل بیشتری نسبت به قراردادهای اختیار معاملهٔ اروپایی میباشند.
- سرمایهگذاران میتوانند قراردادهای اختیار معاملهٔ اروپایی را به بازار برگردانده و به فروش برسانند. آنها میتوانند این کار را در تاریخی قبل از تاریخ سررسید انجام دهند و میتوانند از هزینه کل دریافتیشان و هزینه کلی که در ابتدا پرداخت کردهاند، در صورت بیشتر بودن هزینه کل دریافتی، کسب سود نمایند.
قراردادهای اختیار معامله خرید و فروش اروپایی
قرارداد اختیار معاملهٔ خرید اروپایی به صاحب آن این آزادی را میدهد تا بتواند داراییهای پایه (underlying security) ذکر شده در آن قرارداد را در تاریخ سررسیدش بهدست بیاورد.
خریدار قرارداد اختیار معاملهٔ خرید در مورد دارایی پایهای خوشبین است و انتظار دارد که قیمت بازاری آن در سطحی بالاتر از قیمت ورودی قرارداد اختیار معامله در تاریخ اعمال (تاریخ سررسید قرارداد) معامله شود.
قیمت ورودی قرارداد اختیار معامله قیمتی است که در آن، قرارداد تبدیل به سهامی از داراییهای پایهٔ خود میشود. برای یک معاملهگر، جهت کسب سود از قرارداد اختیار معامله خرید، قیمت سهام باید در تاریخ سررسید بهاندازهٔ کافی بالاتر از قیمت ورودی باشد تا بتواند علاوه بر جبران هزینهٔ کل پرداخت شده در ابتدای امر، سود را نیز برای معاملهگر به ارمغان بیاورد.
یک قرارداد اختیار معامله فروش اروپایی به دارندهٔ آن این اجازه را میدهد تا داراییهای پایهاش را در تاریخ سررسید بهفروش برساند. یک خریدار قرارداد اختیار معامله فروش در مورد قیمت داراییهای پایه بدبین بوده و انتظار دارد که قیمت بازار در سطحی پایینتر از قیمت ورودی قرارداد اختیار معامله در تاریخ سررسید معامله شود.
در این حالت سرمایهگذار برای کسب سود از قرارداد اختیار معامله فروش، باید امیدوار باشد تا قیمت سهم در تاریخ انقضای قرارداد، بهاندازهٔ کافی پایینتر از قیمت ورودی معامله شود تا بتواند علاوه بر جبران هزینه کل (Premium) پرداخت شده، سودی را نصیب او بکند.
بستن زودتر از موعد یک قرارداد اختیار معامله اروپایی
بهطور معمول، اجرا کردن یک قرارداد اختیار معامله به معنی اعمال شدن حقوق ذکر شده در آن قرارداد اختیار معامله در قیمت ورودی میباشد.
هرچند، بسیاری از سرمایهگذاران علاقه ندارند پایان تاریخ سررسید قرارداد، قراردادهای اختیار معامله اروپاییشان را نگهداری کنند. بهجای آن، سرمایهگذاران میتوانند قراردادهای اختیار معاملهشان را پیش از تاریخ سررسید در بازار به فروش برسانند.
قیمتهای قرارداد اختیار معامله بسته به حرکت و نوسان قیمت داراییهای پایه و همچنین زمان باقیمانده تا تاریخ انقضایشان قیمتگذاری میشوند. هرچه قیمت سهام دارایی بالا و پایین برود، ارزش قرارداد اختیار معامله نیز افزایش و کاهش مییابد.
سرمایهگذاران میتوانند در صورت بیشتر شدن هزینهٔ کل قرارداد کنونیشان نسبت به قرارداد قبلی که امضا کردهاند، از قرارداد اختیار معامله خود خارج شوند. سرمایهگذار در این حالت از ما به التفاوت هزینه کل دریافتی و هزینه کل پرداختیش سود بدست میآورد.
بستن یک قرارداد اختیار معامله تا قبل از تاریخ سررسیدش، نشان میدهد که معاملهگر توانسته است سود یا زیان را در قرارداد شناسایی کند.
یک قرارداد اختیار معامله خرید میتواند بهسرعت و در صورت افزایش قیمت سهام بهنحوی چشمگیر فروخته شود و یا اختیار خرید و فروش چیست؟ یک قرارداد اختیار معامله فروش میتواند در صورت افت قیمتها به فروش گذاشته شود.
بستن قراردادهای اختیار معامله اروپایی زودتر از موعد، بسته بهحالت غالب بر بازار دارد، همچنین علاوه بر آن؛ بسته به ارزش هزینه کل پرداختی – و یا ارزش ذاتی – و همچنین ارزش زمانی قرارداد اختیار معامله نیز دارد.
مقدار زمان باقیمانده تا پیش از رسیدن تاریخ سررسید یک قرارداد اختیار معامله را ارزش زمانی (Time Value) آن مینامند. ارزش ذاتی، ارزش قیمتی فرضیای میباشد که بر طبق آن تعیین میگردد چه زمانی قرارداد با قیمتی بیش از قیمت واقعی خود، کمتر از قیمت واقعی خود و یا در قیمت واقعی خود در حال معامله شدن است.
این مقدار برابر با اختلاف قیمتیِ بین قیمت ورودی ذکر شده و قیمت بازاری دارایی پایه میباشد. اگر یک قرارداد اختیار معامله به تاریخ سررسیدش نزدیک باشد، احتمال خریده شدن قرارداد از یک فروشنده در بازار پایین است، زیرا زمان کمی تا اتمام زمان این قرارداد باقیمانده است. در این حالت، قرارداد اختیار معامله ارزشی برابر با ارزش ذاتیش خواهد داشت.
مقایسهٔ قراردادهای اختیار معامله اروپایی با قراردادهای اختیار معامله آمریکایی
با وجود اینکه قراردادهای اختیار معامله اروپایی میتوانند تنها در تاریخ انقضایشان اعمال شوند، باید در نظر داشته باشیم که میتوانیم قراردادهای اختیار معامله آمریکایی را در هر تاریخ مدنظری در بازهٔ زمانی بین خرید تا تاریخ سررسید اعمال کنیم.
قراردادهای اختیار معامله آمریکایی به سرمایهگذاران اجازه میدهند تا بتوانند سود مورد نظرشان را به محض بالا رفتن قیمت سهام دارایی پایه و تا حد مورد انتظارشان کسب نمایند.
البته این بالارفتن قیمت، باید بهاندازهای باشد که برای سرمایهگذار سودده باشد و این تنها زمانی رخ میدهد که قیمت سهام به قدری بالا رفته باشد که بتواند هزینه کل پرداختی را نیز پوشش دهد.
سرمایهگذاران از قراردادهای اختیار معامله آمریکایی در سهامی که شرکتهایشان به صاحبان سهام سود میپردازند استفاده میکند. بدین طریق، آنها میتوانند قراردادها را قبل از تاریخ بسته شدن سهام اعمال کنند.
تاریخ بسته شدن سهام (ex-dividend date) به مدت زمانی گفته میشود که تا آن موقع، یک سهامدار باید صاحب سهام آن شرکت میبوده تا بتواند سود سهام را دریافت نماید.
این سود سهام بهصورت نقدی و یا اضافهسهامهایی به اختیار خرید و فروش چیست؟ اختیار خرید و فروش چیست؟ سهامداران پرداخت میشود. منعطف بودن قراردادهای اختیار معامله آمریکایی به سرمایهگذاران این اجازه را میدهد تا بتوانند در زمانی صاحب سهام یک شرکت شوند که آن تاریخ، مشمول پرداخت سود سهام شود.
تفاوت بین هزینه کل قراردادهای اختیار معامله آمریکایی و قراردادهای اختیار معامله اروپایی
انعطافپذیری در استفاده از قراردادهای اختیار معامله آمریکایی هزینههایی را نیز دربردارد. هزینهٔ بالاتر این قراردادهای اختیار معامله بدین معنی است که سرمایهگذاران باید منتظر حرکت داراییهای پایه به سطحی فراتر از سطح قیمت ورودی باشد تا بتوانند سودی را کسب نمایند.
به جای استفاده از قراردادهای اختیار معامله آمریکایی برای سرمایهگذارانی که قصد نگهداری از قرارداد اختیار معاملهشان تا تاریخ سررسید را دارند، این سرمایهگذاران میتوانند از قراردادهای اختیار معامله اروپایی استفاده نمایند و هزینه کمتری را نیز بپردازند.
مزایا و معایب قراردادهای اختیار معامله اروپایی
- قراردادهای اختیار معامله اروپایی هزینه کل کمتری دارند.
- قراردادهای اختیار معامله اروپایی به معاملهگر اجازه معامله قراردادهای اختیار معامله شاخصهای بازار را میدهد.
- این قراردادها میتوانند تا پیش از تاریخ سررسیدشان دوباره فروخته شوند.
- قیمتهای توافق شده با تأخیر اعلام میشود.
- نمیتوان این قراردادها را در مورد داراییهای پایه زودتر از تاریخ اعلام شده، اعمال کرد.
مثالهای واقعی از قراردادهای اختیار معامله اروپایی
یک معاملهگر یک قرارداد اختیار معامله ماه جولای شرکت سیتی گروپ (Citigroup Inc) را با قیمت ورودی 50 دلار خریداری میکند. هزینه کل بهازای هر قرارداد 5 دلار میباشد – در صورتی که 100 سهم داشته باشیم – هزینه کل ما به مبلغ 500 دلار میرسد.
در تاریخ انقضا، سهام شرکت سیتی در سطح 75 دلاری معامله میشوند. در این حالت، صاحب قرارداد اختیار معامله خرید این حق را دارد تا سهام را با قیمت 50 دلار خریداری نماید و سپس با فروش آنها، به میزان 25 دلار بهازای هر سهم سود کند.
البته با در نظر گرفتن هزینه کل ابتدای قرارداد به ازای هر قرارداد 5 دلار، سود خالص برابر با 20 دلار بهازای هر قرارداد و یا 2000 دلار بهصورت کلی میشود.
حال بیایید سناریوی دومی را در نظر بگیریم که در آن سهام شرکت سیتیگروپ افت قیمتی تا سطح 30 دلار را تجربه میکند. این افت قیمتی درست در زمان انقضای تاریخ قرارداد اختیار معامله خرید رخ میدهد.
از آنجایی که در حال حاضر این سهام در قیمتی زیر 50 دلار معامله میگردند، قرارداد اختیار معامله اعمال نشده و بهصورت بیارزش منقضی میگردند. همچنین سرمایهگذار در این حالت هزینه کل پرداختیاش (مبلغ 500 دلار) را از دست داده است.
سرمایهگذار میتواند تا تاریخ سررسید صبر کند تا سوددهی معامله انجام شدهشان را مشخص کنند. و یا تلاش کنند که قرارداد اختیار معامله خرید را در بازار به فروش برسانند.
حال اینکه هزینه کل دریافت شده برای فروش این قراردادهای اختیار معامله خرید برابر با مقدار اولیه پنج دلاری پرداخت شده جهت خرید آنها باشد یا خیر، بستگی به بسیاری از شرایط شامل شرایط اقتصادی، درآمدهای کمپانی، زمان باقیمانده تا تاریخ انقضای قرارداد اختیار معامله، و اختیار خرید و فروش چیست؟ همچنین قیمت نوسان سهام در تاریخ فروش دارد.
پس باید بدانید که هیچ تضمینی وجود ندارد که هزینه کل دریافت شده از فروش قرارداد اختیار معامله خرید شما تا قبل از تاریخ سررسید بتواند مقدار پنج دلاری پرداخت شده برای خرید همین قرارداد را جبران نماید.
تیم تحریریه دیجی کوینر
این مقاله به کوشش هیئت تحریریه دیجی کوینر تولید شده است. تک تک ما امیدواریم که با تلاش خود، تاثیری هر چند کوچک در آگاه سازی فعالان حوزه رمز ارزها و بازارهای مالی داشته باشیم.
قرارداد اختیار معامله چیست؟ | انواع اختیار معامله
اختیار معامله یکی از قراردادهای مهم در بازارهای مالی است که در آن دو نفر متعهد میشوند طبق شرایطی خاص در آینده معامله مشخصی انجام دهند. در این مقاله از گروه نرم افزار حسابداری محک به بررسی قرارداد اختیار معامله و انواع آن میپردازیم.
فهرست مطالب
قرارداد اختیار معامله چیست؟
قرارداد اختیار معامله (option contract) قراردادی دوطرفه بین خریدار و فروشنده است که به آنها حق خرید و فروش سهام یا دارایی را با قیمت از پیش تعیین شده میدهد. بر اساس این قرارداد، خریدار و فروشنده توافق میکنند که در آینده معاملهای انجام دهند. در این معامله خریدار در ازای پرداخت مبلغ مشخصی، حق خرید یا فروش دارایی ثبت شده در قرارداد را در زمان تعیین شده به دست میآورد. فروشنده هم حق خرید یا فروش این دارایی را به خریدار میدهد.
از طرف دیگر، فروشنده، در مقابل اعطای این حق به خریدار با دریافت مبلغ مشخصی هنگام عقد قرارداد آماده فروش دارایی مذکور است. همانطور که از تعریف قرارداد اختیار معامله مشخص است، دارنده قرارداد (خریدار) هیچ تعهد و الزامی برای اجرای قرارداد ندارد و در اعمال حق خود کاملاً مختار است .نکته اینکه در صورت صرفنظر از اجرای این قرارداد، مبلغی را که در ازای این حق، پرداخته است از دست میدهد. اما فروشنده در صورت تمایل خریدار، مجبور به اجرای قرارداد است.
تاریخچه شکل گیری قراردادهای اختیار معامله
معاملات مربوط به قرارداد اختیار معامله اولین بار در یونان باستان توسط تالس، فیلسوف اهل میلیتوس انجام شد. شهر میلیتوس درختان زیتون فراوانی داشت و کشت زیتون و روغنکشی در آن رایج بود. به دلیل تغییرات آب و هوایی، میزان تولید زیتون در آن شهر به صورت سالانه متغیر بود و تولیدکنندگان زیتون در یک سال سود خوبی کسب میکردند و سال بعد ضرر میدیدند.
تالس با توجه به این مورد با صاحبان دستگاههای روغنکشی قراردادی جالبی مبنی بر اجاره این دستگاهها بست. او میدانست که زیتونها در فصل بهار برداشت میشدند، از این رو در فصل زمستان در ازای پرداخت مبلغی مشخص، دستگاههای روغنکشی موجود در شهر را برای فصل بهار اجاره کرد با این شرط که اگر دستگاهها را نخواست مبلغ اجاره پرداخت شده برای صاحبان دستگاهها باشد و تالس هیچ ادعایی در این خصوص نداشته باشد.
سال بعد که تولید زیتونها بسیار زیاد شد، تالس دستگاههای روغنکشی را با همان مبلغ توافق شده اجاره کرد و دوباره آنها را در اختیار صاحبان دستگاهها و سایر افراد قرار داد و از این طریق سود بسیار زیادی به دست آورد. در واقع در این معامله، تالس چون هزینه اجاره دستگاهها را از پیش پرداخت کرده بود، این اختیار را در معامله داشت که از دستگاهها استفاده کند یا نکند و هیچ الزام و تعهدی در این خصوص نداشت.
دلیل اصلی موافقت صاحبان دستگاهها با این معامله وجود ابهام در آینده کاری آنها بود. آنها نمیدانستند که در سال بعد زیتون تولید خوبی خواهد داشت یا نه ویا حتی میتوانند قراردادهای خوبی ببندند یا نه. به همین دلیل آنها بر روی ابهام آینده ارزشگذاری کردند. به این نوع معامله اختیار خرید میگوییم.
بخشهای قرارداد اختیار معامله
یک قرارداد اختیار معامله از 4 بخش اصلی تشکیل شده است:
تاریخ انقضا قرارداد (Expiration Date): تاریخی است که در آن قرارداد منقضی میشود و پس از آن معاملهگر نمیتواند قرارداد را اجرا کند.
اندازه (Size): این مؤلفه به اندازهگیری میزان دارایی فروشنده اشاره دارد.
قیمت معامله (Strike Price): این قیمت همان قیمت توافقی است که در ابتدای قرارداد توسط طرفین تعیین میشود و طبق آن خرید و فروش انجام میگردد.
قیمت قرارداد (Contract Price): این قیمت در واقع همان مبلغی است که خریدار برای به دست آوردن دارایی باید آن را به فروشنده پرداخت کند.
انواع قرارداد اختیار معامله کدامند؟
قراردادهای اختیار معامله به دو دسته اختیار معامله خرید و فروش تقسیم میشوند در ادامه با هر یک آشنا میشویم:
1- اختیار معامله خرید
در قرارداد اختیار معامله خرید، خریدار این حق را دارد که در زمان معین در ازای مبلغ مشخص، مقداری از یک دارایی را از فروشنده خریداری کند. فروشنده نیز متعهد میشود که آن دارایی را به خریدار بفروشد.
2- اختیار معامله فروش
در قرارداد اختیار معامله فروش، حقی برای فروشنده دارایی در نظر گرفته میشود. از این رو فروشنده حق دارد مقدار مشخصی از دارایی مندرج در قرارداد را در زمان معین با قیمت توافقی بفروشد. در این حالت، خریدار به امید افزایش قیمت دارایی آن را از فروشنده خریداری میکند.
معاملهگران معمولاً زمانی از قرارداد اختیار معامله خرید استفاده میکنند که انتظار افزایش قیمت دارایی را دارند. همچنین زمانی از قراردادهای اختیار معامله فروش استفاده میکنند که انتظار کاهش قیمت دارایی را دارند.
در قراردادهای اختیار معامله فروشندگان در معرض خطر و ریسک بیشتری هستند چرا که خریداران قادر به اجرا و یا عدم اجرا قرارداد هستند اما فروشندگان میبایست بر اساس تصمیم خریداران عمل کنند. به صورتی که اگر خریدار تصمیم بگیرد که قرارداد را اجرا کند فروشنده موظف است دارایی مورد را بفروشد.
انواع قراردادهای اختیار معامله از نظر سبک اعمال
به طور کلی قراردادهای اختیار معامله از نظر سبک اعمال به سه دسته تقسیم میشوند:
قرارداد اختیار معامله اروپایی
قراردادهای اختیار معامله اروپایی نوعی از قرارداد هستند که فقط در زمان سررسید مشخص شده، اعمال میشوند. خریدار در این نوع قرارداد قبل از زمان سررسید، نمیتواند از آنها استفاده کند. در بورس کالا ایران معمولاً از این نوع قراردادهای اختیار معامله استفاده میشود.
قرارداد اختیار معامله آمریکایی
قراردادهای اختیار معامله آمریکایی، قراردادهایی هستند که قبل از زمان سررسید نیز قابل اعمال هستند. در قرارداد اختیار معامله امریکایی اگر خریدار در طول زمان مشخص شده، احساس کند که با استفاده از حق اختیار خود سود بیشتری کسب میکند، میتواند از اختیار خود استفاده کند و نیاز نیست حتماً زمان تعیین شده در قرارداد به پایان برسد.
قرارداد اختیار معامله برمودایی
قرارداد اختیار معامله برمودایی، ترکیبی از قراردادهای اختیار معامله آمریکایی و اروپایی است که در آن تاریخهایی را از قبل یا برای قبل از سررسید، مشخص کردهاند.
قیمت قرارداد اختیار معامله به چه عواملی بستگی دارد؟
- افزایش قیمت دارایی در بازار
- قیمت توافقی و هدف بالاتر
- مدت زمان باقیمانده تا تاریخ انقضا قرارداد
- نوسانات بازار
افزایش یا کاهش هزینه قرارداد با توجه به نوع قرارداد اختیار معامله مطابق با جدول زیر است:
گریک قرارداد اختیار معامله چیست؟
گریک قراردادهای اختیار معامله (options greek) ابزاریهایی هستند که با هدف اندازهگیری چندین عامل و نحوه تأثیرگذاری آنها بر قیمت یک قرارداد طراحی شدهاند. در ادامه برخی از مهمترین این گریکها در قراردادهای اختیار معامله آشنا میشویم:
دلتا: به اندازهگیری میزان تغییرات قیمت در ارتباط با دارایی پایه میپردازد. برای مثال دلتای 0.8 نشاندهنده این است که اگر قیمت دارایی پایه به اندازه 1 دلار حرکت کند، قیمت پرداختی 0.8 دلار حرکت خواهد کرد.
گاما: این گریک به اندازهگیری نرخ تغییرات دلتا در طی زمان میپردازد. برای مثال اگر دلتا از 0.8 به 0.65 برسد، گاما در قرارداد اختیار معامله برابر با 0.15 خواهد بود.
تتا: به اندازهگیری میزان تغییرات قیمت دارایی در ارتباط با کاهش یکروزه آن در زمان قرارداد میپردازد.
وِگا: ابزاری است که تأثیر تغییرات قیمت یک دارایی را اندازهگیری میکند. به طور کلی افزایش مقدار آن نشاندهنده افزایش قیمت در معامله اختیار خرید یا فروش است.
رو: این ابزار تغییرات قیمتی مورد انتظار در رابطه با نوسانهای نرخ بهره را اندازهگیری میکند. ارزش «رو» برای قراردادهای اختیار معامله خرید مثبت و برای اختیار معامله فروش منفی است.
از استراتژیهای معاملات اختیار چه می دانید؟
معاملهگران در قراردادهای اختیار معامله میتوانند از استراتژیهای کاربردی و متنوعی استفاده کنند. استراتژیهای پایه در این قراردادها بر اساس ترکیبی از معاملات خرید و فروش است. در ادامه به بررسی برخی از مهمترین استراتژیهای قرارداد اختیار معامله میپردازیم:
فروش حمایتی
استراتژی فروش حمایتی (Protective puts) زمانی استفاده میشود که معاملهگر، خریدار یک قرارداد اختیار فروش باشد. این استراتژی به دلیل اینکه از سرمایه خریدار در برابر یک روند نزولی حمایت میکند به عنوان پوشش ریسک پویا شناخته میشود.
اختیار خرید تحت پوشش
استراتژی اختیار خرید تحت پوشش (Covered call) زمانی استفاده میشود که معاملهگر قصد دارد اختیار خرید دارایی که در حال حاضر صاحب آن است را به فروش برساند.
استرادل
در برخی از موارد، بازارهای مالی با نوسانات شدیدی مواجه میشوند. در این حالت معاملهگر نمیتواند تشخیص دهد که دارایی موردنظر در اختیار خرید و فروش چیست؟ کدام جهت بازار حرکت خواهد کرد. در چنین شرایطی معاملهگر میتواند یک قرارداد اختیار خرید و فروش را با تاریخ انقضا و قیمت یکسان خریداری کند و هر زمان که بازار به سمت مثبت یا منفی حرکت کرد، یکی از قراردادهای اختیار معامله را اجرا کرده و به سود موردنظر برسد. به این استراتژی استرادل (Straddle) میگویند.
استرانگل
استراتژی استرانگل (Strangle) ساز و کاری مشابه استراتژی استرادل دارد. با این تفاوت که معاملهگر در استراتژی استرانگل قراردادهای اختیار خرید و فروش را با تاریخ انقضا یکسان و قیمت متفاوت خریداری میکند. در این استراتژی هر چه قیمت برای قرارداد اختیار خرید و فروش بیشتر باشد معامله از ریسک کمتری برخوردار خواهد بود.
سخن آخر
معاملات اختیار مانند سایرقرارداد ها و معاملات بازارهای مالی همواره با ریسک زیادی همراه هستند از این رو فرد معامله گر میبایست تمام جوانب قرارداد را در نظر بگیرد و تحقیقات لازم در این خصوص را انجام دهد تا به سود خوبی برسد.
اختیار معامله چیست و چه سودی برای ما دارد؟
اگر تابهحال از انواع بیمه استفاده کرده باشید میدانید که شما با پرداخت مبلغ معینی میتوانید از خدمات خاص بیمهتان در آینده استفاده کنید. شما در واقع حق آن که از این خدمات استفاده کنید را به دست آوردهاید چه از آن استفاده بکنید و چه تمایلی به استفاده از آن خدمت را نداشته باشید. این مثال نمونهی یک قرارداد اختیار معامله در زندگی روزمرهی همهی ما است که با آن آشناییم. نمونههای زیاد دیگری نیز از این نمونه قراردادها در روزمره ما وجود دارد؛ مانند رزرو هتل، رزرو تورهای مسافرتی و… . در این مقاله قصد داریم تا در خصوص قراردادهای اختیار معامله توضیحاتی را ارائه دهیم.
اختیار معامله چیست؟
اختیار معامله آپشن قراردادی میان خریدار و فروشنده اوراق است که خریدار با پرداخت کردن مبلغ مشخصی به فروشنده حق انجامدادن معاملهای در اختیار خرید و فروش چیست؟ زمان آینده را از آن خود میکند. قراردادهای اختیار معامله میتواند اختیار خرید و یا اختیار فروش را شامل شود. در این قرارداد قیمت معامله و زمان آن به طور دقیق مشخص شده است. به این نکته دقت کنید که خریدار حق انجام معامله را دارد و میتواند از این حق خود استفاده کرده و فروشنده ملزم به اجرای آن است؛ اما اگر خریدار در زمان انجام معامله قصد فسخ آن را داشته باشد به دلیل دارابودن اختیار معامله خرید، میتواند این کار را بهراحتی انجام داده و اجباری برای او وجود نخواهد داشت.
باتوجهبه آنکه فروشنده در این قراردادها باید تعهد خود را انجام بدهد، جهت جلوگیری از امتناع وی و پیشامدهای احتمالی وجه تضمینی را نزد یکی از کارگزاران بورس قرار میدهند که به آن اتاق پایاپای گفته میشود.
سود اختیار معامله
یکی از مزیتهای مهم این بازار آن است که فارغ از جهت قیمتها میتوان با تحلیل و دانش پیشبینی صحیح در آن کسب سود کرد. برای ما تفاوتی ندارد که قیمتها رو به افزایش هستند و یا روندی کاهشی را تجربه میکنند. اگر در یک اختیار معامله پیشبینی میکنید که قیمتها کاهش مییابد کافی است دست به فروش اختیار خرید و یا خرید اختیار فروش بزنید. همچنین به طور مشابه برای یک بازار صعودی شما میتوانید با خرید اختیار خرید یا اختیار فروش، کسب سود کنید.
مزایای اختیار معامله
• اهرم مالی
هنگامیکه شما میخواهید با نقدینگی کمتری دست به سرمایهگذاری بزنید اختیار معامله یک مزیت بزرگ برای شما محسوب میشود؛ زیرا این قراردادها فرصتی برای شما به وجود میآورد که سود معاملاتتان در یک دورهی زمانی چندین برابر آورده خریدار (قیمت اختیار معامله پرداخت شده توسط خریدار و دریافت شده توسط فروشنده آن) باشد. درواقع میتوانید با بهرهگیری از اهرم مالی یا ضریب اهرمی با سرمایهای بیش از سرمایهی در دسترس خود، اقدام اختیار خرید و فروش چیست؟ به سرمایهگذاری و کسب سود کنید.
• کسب درآمد
بهطورکلی شما با فعالیت در بازارهای مالی میتوانید از نوسان قیمتها کسب سود کنید. برای مثال در بازار بورس تنها از افزایش قیمتها صاحب منافعی میگردید اما بر خلاف سهام که تنها از افزایش قیمتها میتوان سود کرد، در اختیار معامله شما با پیشبینی صحیح دربارهی روند قیمت یک کالا یا دارایی میتوانید به سود برسید که قبلتر در قسمت سود اختیار معامله درباره آن توضیح کاملی دادیم. به عبارت سادهتر میتوان گفت این بازار دارای سازوکاری مشابه بازار دوطرفه است.
• مزیت زمانی
از دیگر ویژگیهای مثبت اختیار معامله مزیت زمانی تصمیمگیریهای سرمایهگذاران است. در اختیار معامله این امکان فراهم شده که با پرداخت نمودن مبلغ کمی، معامله خود را تثبیت کرده و ریسک آن را کاهش دهیم و تا زمان سررسید قرارداد اقدام به تصمیم مناسب کنیم.
معایب اختیار معامله
یکی از ریسکهایی که در قراردادهای اختیار معامله ممکن است با آن روبرو شویم، ریسک کاهش نقدشوندگی بازار است. احتمال دارد نماد مدنظر، از نظر عرضه و تقاضا از حجم بالایی برخوردار نبوده و امکان تغییر وضعیت و تعدیل موقعیتهای احتمالی در آن سخت باشد.
پریمیوم اختیار معامله
شخصی که اختیار معامله را خریداری میکند، مبلغی را به فروشنده اختیار معامله میپردازد. به این مبلغ پریمیوم یا قیمت اختیار معامله میگویند.
انواع قرارداد اختیار معامله از نظر حق اختیار
• قرارداد اختیار خرید
قرارداد اختیار معامله به دو گروه کلی از نظر حق اختیار تقسیمبندی میشود. شخص صاحب قرارداد اختیار خرید میتواند خدمات، دارایی یا کالای مشخص را در تاریخ معینی با قیمت تعیین شده مطابق شرایط قرارداد خریداری کند. همانطور که بارها اشاره کردیم، انجام این خرید و عمل به قرارداد برای فرد دارای حق اختیار خرید الزامآور نیست و او در صورت صلاحدید میتواند این کار را انجام ندهد.
• قرارداد اختیار فروش
خریدار اختیار معاملهی فروش دارای حق فروش مقدار مشخصی از یک دارایی، کالا یا خدمت در زمان مشخص و در ازای یک مبلغ تعیین شده است. در این مورد نیز همانطور که پیشتر اشاره کردیم عمل به قرارداد برای فرد دارای حق اختیار فروش الزامی نبوده و این فرد میتواند در صورت صلاحدید به آن عمل نکند.
توصیه میکنیم برای کسب اطلاعات بیشتر دراینخصوص به مقالهی اختیار خریدوفروش در سایت آکادمی دانایان مراجعه کنید.
انواع قرارداد اختیار معامله از نظر سود یا زیان
سه دستهبندی کلی برای قراردادهای اختیار معامله از نظر سود یا زیان وجود دارد
• قرارداد اختیار معاملهی بیتفاوت ATM
اگر قیمت اعمال قرارداد اختیار معاملهای که در دست داریم با قیمت پایانی سهم در بازار نقدی برابر باشد به این قرارداد اختیار معامله ATM یا AT The Money گفته میشود. چرا که در صورت استفاده از حق اختیار خود تفاوتی در میزان سود یا زیان ما اتفاق نخواهد افتاد.
• قرارداد اختیار معاملهی در زیان OTM
در بررسی قرارداد اختیار معامله فروش، به قراردادهایی که قیمت اعمال آنها از قیمت پایانی سهامشان در بازار نقدی پایینتر باشد و نیز به قراردادهای اختیار معامله خریدی که قیمت اعمال آنها از قیمت پایانی سهام پایه در بازار نقدی بیشتر باشد، قراردادهای اختیار معاملهی در زیان یا Out of The Money گفته میشود. البته که این نوع از قراردادها در تمامی بازارها، حتی بازارهای کالایی نیز موضوعیت دارد و ما برای درک بهتر مطلب، در خصوص بازار سهام مثالی را ارائه دادیم.
• قرارداد اختیار معامله در سود ITM
اگر قراردادی بیتفاوت یا در زیان نباشد آن قرارداد In the Money یا اختیار معاملهی در سود نامیده میشود. در قرارداد اختیار معاملهی فروش، قیمت اعمال آن از قیمت پایانی سهم در بازار نقدی بیشتر بوده یا اصطلاحاً در سود است و درمورد قرارداد اختیار معامله خرید، قیمت اعمال آن از قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی کمتر است. در این شرایط فرد سرمایهگذار با بهرهگیری از اختیار معاملهای که برای خود خریده است، نهتنها از ریسک و زیان جلوگیری کرده، بلکه با استفاده از آن و با پیشبینی درست روند بازار امکان کسب بازدهی برای خود را نیز فراهم کرده است.
تشابهات و تفاوتهای اختیار معامله و قرارداد آتی
ازآنجاییکه قراردادهای آتی و اختیار معاملات هر دو یک ابزار معاملاتی برای کاهش ریسک ناشی از تغییرات قیمت و نوعی اهرم برای سفتهبازی به شمار میروند، قراردادهای مشابهی هستند. اما تفاوت اصلی بازار آتی و قرارداد اختیار معامله آن است که احتمال زیان سفتهبازی در مقایسه با سود در بازار قراردادهای آتی بیشتر است. لازم به ذکر است در قرارداد آتی طرفین متعهد به اجرای قرارداد هستند؛ اما در قرارداد اختیار معامله یک طرف متعهد میشود و شخص دیگر دارای اختیار برای انجامدادن یا ندادن قرارداد است.
جمعبندی پیرامون اختیار معامله
قرارداد اختیار معامله قراردادی است که خریدار با پرداخت یک مبلغ مشخص حق انجام معاملهای در زمان آینده را به دست میآورد. او میتواند از این حق خود استفاده کند و یا معامله را انجام ندهد. یکی از مزیتهای اختیار معامله آن است که با پیشبینی صحیح جهت قیمتها بدون توجه به روبه بالا بودن یا رو به پایین بودن قیمتها میتوان از این بازار کسب سود کرد. بهطورکلی قراردادهای اختیار معامله روی یک دارایی پایه بسته میشود. اگر اختیار معاملهای بر روی سهام بورسی بسته شده باشد به آن اختیار معامله سهام گفته میشود.
دیدگاه شما