نحوه معامله با سر و شانه

الگوی سرو شانه

الگوی سر و شانه (Head and Shoulder Pattern) جزء قابل اعتمادترین و دقیق ترین الگوهای برگشتی محسوب می گردد، که می توان با تشخیص صحیح و به موقع آن در انواع بازارهای مالی اعم از: فارکس، ارزهای دیجیتال و بورس ایران به سودهای خوبی دست یافت. همانطور که در مقالات قبلی بیان شد، روند قیمت در الگوهای برگشتی، پس از تشکیل الگو تغییر جهت می دهند. به عبارت بهتر الگوهای برگشتی بیانگر این خواهند بود که روند صعودی یا نزولی سهم رو به پایان است. در بخش آموزش تکنیکال یار سرمایه سعی کردم به شرح ساده و کاربردی این الگو بپردازیم.

الگوی سرو شانه از سه قله تشکیل شده است، قله ی وسط از قله های کناری مرتفع تر است و قله های کناری دارای ارتفاع یکسان هستند. این الگو در تحلیل تکنیکال از این نحوه معامله با سر و شانه جهت حائز اهمیت است که نشانگر تغییر بازار و شروع روند برگشتی است. با رسیدن قیمت سهم به سقف خود و در مرحله ی بعد با بازگشتن به کف آخرین حرکت صعودی خود، الگوی سر و شانه شکل می گیرد، سپس با بالا رفتن قیمت از سقف قبلی و با بازگشت دوباره به کف اولیه خود و در نهایت یک بار دیگر با در پیش گرفتن روند صعودی خود، در این مرحله به قله ی اول رسیده و روند نزولی را در پیش می گیرد.

انواع الگوی سر و شانه

با توجه به رفتار قیمت و واکنش معامله گران در روند، الگوی سروشانه به دو شکل دیده می شود، در ادامه به توضیح این الگوها می پردازیم.

الگوی سر و شانه ی سقف (Head and Shoulder Top)

در این الگو سه قله وجود دارد که قله ی میانی ارتفاع بیشتری نسبت به دو قله ی کناری خود دارد. قله ی میانی، سر، و قله های کناری آن را شانه های چپ و راست می نامند.

این الگو را زمانی مشاهده می کنیم که یک حرکت صعودی پایان یافته است و شاهد تغییر روند بازار و در نهایت حرکت به سمت نزول قیمت خواهیم بود.

نحوه ی معامله با الگوی سروشانه ی سقف

در صورت مشاهده ی این الگو در چارت، برای انجام معاملات باید منتظر شکست قدرتمند خط گردن بمانیم، در صورتی که قیمت با سرعت بالا خط گردن را شکست و ما از نقطه ی ورود مناسب جا ماندیم، بهترین کار این است که منتظر پولبک به خط گردن الگو بمانیم و سپس تصمیم لازم را اتخاذ کنیم.

خط گردن(Neckline): با وصل کردن دو کف الگو، خطی به وجود می آید که به آن خط گردن گفته می شود.

تشخیص حد سود و ضرر در الگوی سر و شانه ی سقف

برای به دست آوردن حد سود، فاصله ی سر تا خط گردن را اندازه گیری کرده و از نقطه ای که شکست در خط گردن رخ داده، به سمت پایین به همان اندازه هدف گذاری می کنیم. حد ضرر الگو در بالای شانه ی راست قرار دارد. در صورتی که الگوی مورد نظر دارای ارتفاع نزدیک بین شانه و سر بود، حد زیان را بالای سر قرار می دهیم، زیرا مطمئن تر است.

نحوه معامله از طریق الگوی سر و شانه ها (Head and Shoulders Pattern)

الگوی نموداری سر و شانه ها یک الگوی محبوب در تحلیل تکنیکال است و در عین حال ساده جهت نشانه گذاری برای معامله گران است. این الگو یک پایه با سه قله را نشان می دهد که قله میانی بالاترین اوج قیمتی را نشان می دهد و از دو قله دیگر بلند تر است. نمودار سر و شانه ها یک روند بازگشت صعودی به نزولی را نشان می دهد و نشان می دهد که روند صعودی در حال پایان است.

این الگو در کلیه تایم فریم ها ظاهر می شود و بنابراین می تواند توسط همه معامله گران و سرمایه گذاران استفاده شود. سطوح ورود ، سطوح حد ضرر و اهداف قیمت ، نحوه شکل گیری آن را آسان می کند ، و مشاهده سطوح مهم در این الگوی نموداری آسان است.

نحوه معامله از طریق الگوی سر و شانه ها (Head-And-Shoulders)

این الگو به چه شکل است و چگونه به نظر می رسد

ابتدا به شکل گیری الگوی سر و شانه ها و سپس الگوی معکوس سر و شانه ها خواهیم پرداخت.

الگوی سر و شانه ها (Head and Shoulders)

در اوج بازار دیده می شود.

شکل الگو:

شانه سمت چپ: قیمت پس از یک روند افزایشی دوباره کاهش می ‌یابد و قله ای را تشکیل می‌دهد.

سر: قیمت دوباره افزایش می‌یابد و یک قله بلندتر شکل می‌گیرد.

شانه سمت راست : یک قله دیگر در سمت راست سر تشکیل می‌شود که ارتفاع آن کمتر از ارتفاع قله سر است.

این شکل گیری ها به ندرت به طور دقیق انجام می شوند ، به این معنی که ممکن است بین شانه ها و سر نویزهای حرکتی در بازار وجود داشته باشد.

شکل ۱: نمودار روزانه SOLF – سر و شانه ها

الگوی سر و شانه معکوس (Inverse Head and Shoulders)

در کف بازار و در روند نزولی دیده می شود.

شانه سمت چپ: قیمت کاهش یافته و سپس افزایش می ‌یابد.

سر: قیمت دوباره کاهش می یابد و کف پایین تری را تشکیل می دهد.

شانه سمت راست: قیمت بار دیگر افزایش می یابد ، و سپس برای تشکیل کف سمت راست دوباره کاهش می یابد.

و باز هم ، این شکل گیری ها به ندرت کامل و دقیق هستند. ممکن است بین شانه ها و سر نویزهای حرکتی در بازار وجود داشته باشد.

شکل ۲: نمودار روزانه SPY – سر و شانه معکوس

قرار گیری خط گردن (Neckline)

خط گردن سطح پشتیبانی یا مقاومتی است که معامله کنندگان از آن برای تعیین مناطق استراتژیک جهت سفارش (order) استفاده می کنند. برای تعیین خط گردن ، اولین قدم ، پیدا کردن شانه سمت چپ ، سر و شانه راست روی نمودار است. در الگوی استاندارد سر و شانه ها (در اوج بازار) کف قیمتی یا (low) که پس از شانه چپ ایجاد شده را به کف قیمتی (low) ایجاد شده بعد از سر وصل می کنیم. به این صورت “خط گردن” ما شکل می گیرد – خط زرد روی نمودار. در بخش زیر درباره اهمیت خط گردن صحبت خواهیم کرد. در الگوی سر و شانه های معکوس ، سقف قیمتی یا (high) ایجاد شده بعد از شانه چپ را به سقف قیمتی که بعد از سر ایجاد شده است وصل می کنیم ، و به این صورت خط گردن این الگو را ایجاد می کنیم.

نحوه معامله از طریق الگوی سر و شانه ها (Head-And-Shoulders)

نحوه معامله از طریق الگو

این نکته مهم است که معامله گران برای معامله تا کامل شدن الگو منتظر بمانند. این امر به این دلیل است که یک الگو ممکن است به طور کلی توسعه نیابد یا ممکن است قسمت توسعه یافته ای از الگو در آینده کامل نشود ، بنابراین نباید فرض کنیم که الگو مسیر خود را ادامه خواهد داد و پیش از موعد وارد معامله شویم. به الگوهای ناتمام یا در حال تکمیل باید دقت کرد و آن ها را مورد بررسی قرار داد ، اما تا زمانی که قیمت ها با حجم بالای معاملات به خط گردن نفوذ نکنند و خط گردن توسط الگو شکسته نشده باشد ، نباید معامله ای انجام شود.

در الگوی سر و شانه ها ، باید منتظر بمانیم تا قیمت پس از تشکیل قله در شانه راست از خط گردن به سمت پایین عبور کند. برای الگوی سر و شانه های معکوس ، باید تا زمان تشکیل شدن شانه راست و عبور قیمت از خط گردن به سمت بالا منتظر بمانیم.

پس از تکمیل شدن الگو ، معامله می تواند انجام شود. اما باید به این نکته توجه داشته باشید که قبل از انجام معامله باید نقاط ورود ، حد سود و حد ضرر را تعیین کرده باشید و به هر گونه تغییراتی که می‌توانند حد ضرر یا سود شما را جا به جا کنند توجه داشته باشید.

متداول ‌ترین زمان ورود وقتی است که شکست خط گردن رخ می ‌دهد سپس معامله انجام می‌شود. نقطه دیگر ورود نیاز به صبر بیشتری دارد و این احتمال وجود دارد که حرکت به طور کل از دست رفته باشد. این حالت شامل صبر کردن برای پولبک (pullback) به خط گردن و شکستی است که از قبل رخ داده باشد. این روش محافظه کارانه تر است زیرا می توانیم ببینیم که پولبک متوقف می شود و مسیر اصلی شکست از سر گرفته می شود ، در صورت ادامه حرکت در جهت شکست ، معامله ممکن است از دست برود. هر دو روش در شکل ۳ نشان داده شده است.

شکل ۳: نمودار روزانه SPY – نقاط ورود احتمالی

قرارگیری حد ضرر

در یک الگوی استاندارد سقف بازار ، حد ضرر در بالای شانه راست الگو پس از نفوذ به خط گردن قرار می‌گیرد ، از طرف دیگر می توان سر الگو را به عنوان حد ضرر قرار داد که معمولا این حالت شامل ریسک زیادی است به این دلیل که میزان ریسک به ریوارد الگو را کاهش می‌دهد. در الگوی معکوس ، حد ضرر دقیقاً زیر شانه راست قرار می گیرد. باز هم ، حد ضرر می تواند در سر الگو قرار گیرد ، اگرچه این امر معامله گر را در معرض ریسک بیشتری قرار می دهد. در شکل ۳ ، هنگامی که معامله انجام شد ، حد ضرر در ۱۰۴ دلار (درست زیر شانه راست) قرار می گیرد.

قرارگیری حد سود

برای قراردادن حد سود در این الگو باید اختلاف قیمت بین سر و کف هر یک از شانه ها را اندازه گیری کرد. سپس میزان اختلاف را از سطح شکست خط گردن (در سقف بازار) کم کرد و هدف قیمت را در سمت پایین قرار داد.برای کف بازار ، میزان اختلاف به قیمت شکست خط گردن اضافه می شود تا بتوان هدف قیمت را در سمت بالا قرار داد.

از آنجا که (SPY) یک (ETF) است که به میزان زیادی معامله می شود و بازار گسترده ای را ارائه می دهد ، حد سود الگوی سر و شانه معکوس در شکل ۲ به این صورت می باشد:

$ ۱۱۳٫۲۰ (این سقف قیمت پس از شانه چپ است) – ۱۰۱٫۱۳ $ (این کف قیمت سر است) = ۱۲٫۰۷ $

این اختلاف پس از آن به قیمت شکست اضافه می شود (در الگوی معمولی سر و شانه ها کم می شود). قیمت شکست درست در حدود ۱۱۳٫۲۵ دلار است ، و به ما حد سود $ ۱۲۵٫۳۲ (۱۱۳٫۲۵ $ + ۱۲٫۰۷ $) را می دهد.

بعضی اوقات سرمایه گذاران باید مدت زمان طولانی – تا چند ماه – بین شناسایی شکست و رسیدن به حد سود ایده آل صبر کنند. نظارت بر معاملات شما به طور مداوم می تواند به شما در پیش بینی نتایج آنها کمک کند.

چرا الگوی سر و شانه ها کارآمد است

هیچ الگویی کامل نیست و همیشه به درستی کار نمی کند. با این وجود دلایل مختلفی وجود دارد که نشان می دهد الگوی نموداری به صورت تئوری کار می کند (از سقف بازار در این استدلال استفاده می شود ، اما برای هر دو مورد کاربرد دارد):

هنگامی که قیمت از سقف بازار (سر) سقوط می کند ، فروشندگان شروع به ورود به بازار می کنند و خرید تهاجمی کمتری اتفاق می افتد.

با نزدیک شدن به خط گردن ، بسیاری از افرادی که در موج نهایی سقف ، خریدی انجام داده اند و یا در افزایش قیمت در شانه راست اقدام به خرید کرده اند ، تصمیم اشتباهی گرفته اند و با ضررهای بزرگی روبرو هستند – این گروه بزرگ در این موقعیت از پوزیشن های خود خارج می شوند و قیمت را به سمت حد سود سوق می دهند.

حد ضرر بالاتر از شانه راست منطقی است زیرا روند به سمت پایین تغییر کرده است – شانه سمت راست پایین تر از سر است – و بنابراین شانه سمت راست تا زمان از سرگیری مجدد شکسته نمی شود.

حد سود فرض می کند که افرادی که اشتباه کرده اند یا در زمان کوتاهی اقدام به خریداری کرده اند ، مجبور خواهند شد از پوزیشن های خود خارج شوند ، در نتیجه بازگشت بزرگی مشابه با الگوی سقفی که به تازگی رخ داده است ایجاد می شود.

خط گردن نقطه ای است که در آن بسیاری از معامله گران ضرری را تجربه می کنند و مجبور به خروج از پوزیشن هایشان می شوند ، بنابراین قیمت را به سمت هدف قیمت سوق می دهند.

حجم معاملات را نیز می توان مشاهده کرد. در الگوهای معکوس سر و شانه ها (کف بازار) ، ما به طور ایده آل دوست داریم که با وقوع یک شکست حجم معاملات گسترش یابد. این افزایش علاقه به خرید را نشان می دهد که قیمت را به سمت هدف سوق می دهد. کاهش حجم ، عدم علاقه به حرکت صعودی را نشان می دهد و شک و تردید را تضمین می کند.

مشکلات غیر منتظره در الگوی سر و شانه ها

همان طور که گفته شد این یک الگوی کامل نیست. در اینجا برخی مشکلات احتمالی در معامله از طریق الگوی سر و شانه ذکر شده است :

شما باید الگوها را پیدا کنید و صبر کنید تا توسعه یابند ، اما تا زمانی که الگو کامل نشده است ، نباید بر اساس آن معامله کنید. بنابراین این می تواند به معنای انتظار طولانی مدت باشد.

این الگو در تمام مواقع کار نخواهد کرد و بعضی اوقات حد ضرر صدمه خواهد دید.

حد سود همیشه قابل دسترسی نیست ، بنابراین احتمالا لازم است معامله گران چگونگی تأثیر تغییرات بازار بر خروجشان را بررسی کنند.

این الگو همیشه قابل معامله نیست. به عنوان مثال ، اگر به دلیل یک اتفاق غیرقابل پیش بینی ، افت بزرگی روی یکی از شانه ها رخ دهد ، احتمالاً اهداف قیمت محاسبه شده مورد اصابت قرار نمی گیرند.

الگوها می توانند فردی و ذهنی باشند. ممکن است یک معامله گر شانه ای را ببیند ، در حالی که دیگری آن را نبیند. هنگام استفاده از الگوهای معاملاتی ، با توجه به دستورالعمل های کلی که در بالا ذکر شد ، آنچه را که از الگو دریافت می کنید تعریف کنید.

نتیجه گیری

الگوهای سر و شانه در تمام تایم فریم ها رخ می دهند و به صورت بصری دیده می شوند. در حالی که گاهی اوقات ذهنی هستند ، الگوی کامل اهداف سود و ضرر و ورودی ها را فراهم می کند و اجرای استراتژی معاملات را آسان می کند. این الگو از یک شانه سمت چپ و سر تشکیل شده است ، سپس با یک شانه در سمت راست ادامه می یابد. شایع ترین نقطه ورود ، شکست از خط گردن با یک حد ضرر در بالا (سقف بازار) یا پایین (کف بازار) شانه سمت راست است. حد سود عبارت است از میزان اختلاف اوج و کف با الگویی که به قیمت شکست اضافه می شود (کف بازار) یا از آن کم می شود (سقف بازار) . این سیستم بی نقص نیست ، اما روشی را برای معامله در بازارها بر اساس حرکات منطقی قیمت ارائه نحوه معامله با سر و شانه می دهد.

الگوی سر و شانه در تحلیل تکنیکال؛ آنچه برای معامله‌گری باید بدانید

استفاده از تحلیل تکنیکال در معاملات مختلف در بازارهای مالی تقریباً به امری اجتناب‌ناپذیر تبدیل شده است. البته با توسعه ابزارهای تحلیل تکنیکال در سال‌های اخیر به واسطه ورود هوش مصنوعی به این حوزه، روش‌های گوناگونی پیش روی تحلیلگران تکنیکال قرار گرفته است. در بین روش‌های مختلف تحلیل تکنیکال، الگوهایی که در نمودار قیمت دارایی‌ها ایجاد می‌شود، نقش مهمی در پیش‌بینی روندها در بازار دارند. در این بین الگوی سر و شانه یکی از پرکاربردترین الگوها به شمار می‌رود که به طور جدی مورد توجه تحلیلگران تکنیکال قرار دارد.

مجموعه الگوها در تحلیل تکنیکال به صورت تجربی تشخیص داده می‌شوند. این الگوها از این جهت اهمیت دارند که پس از وقوع آن‌ها معمولاً جهت‌گیری خاصی در روند قیمت یک دارایی صورت می‌پذیرد؛ بنابراین اهمیت شناخت و کاربرد این الگوها در معامله‌گری بسیار زیاد است. در این مقاله روی نقش الگوی سر و شانه در تحلیل تکنیکال تمرکز می‌شود. ابتدا بررسی می‌شود که الگوی سر و شانه چیست و در ادامه نحوه به‌کارگیری الگوی head and shoulders در معاملات تشریح می‌شود.

فهرست عناوین مقاله

الگوی سر و شانه چیست؟

الگوی سر و شانه یا Head And Shoulders یکی از قدیمی‌ترین و در عین حال پرکاربردترین الگوها در تحلیل تکنیکال به شمار می‌رود. نام‌گذاری این الگو به سبب شکل ظاهری آن صورت گرفته است. در واقع این الگو در نمودار قیمت یک دارایی به صورت سه قله تشکیل شده است که به طور متوالی پشت سر هم قرار می‌گیرند. قله وسط که در واقع نوعی سقف قیمتی هم است، بالاتر از دو قله دیگر قرار می‌گیرد و از این جهت شکلی شبیه سر و در کنار آن دو شانه تشکیل می‌شود.

شناسایی الگوی سروشانه در تحلیل تکنیکال کار نسبتاً راحتی است و تحلیلگران مبتدی نیز می‌توانند آن را به راحتی تشخیص دهند. همچنین نشانه دیگری که در این الگو وجود دارد، یک خط مبنا است که اصطلاحاً به عنوان خط گردن شناخته می‌شود. اما سؤال اساسی این است که وقوع الگوی سر و شانه نشانه چه رخدادی در نمودار قیمت دارایی است؟

آنچه در بالا توصیف شد به معنای پایان یک روند صعودی در قیمت دارایی است و به احتمال زیاد پس از وقوع این الگو قیمت دارایی از حالت صعودی وارد فاز نزولی می‌شود. اما الگوی سر و شانه معکوس یا کف نیز وجود دارد که وقوع آن به معنی پایان یک روند نزولی و آغاز روند صعودی در نمودار قیمت دارایی است. در ادامه توضیح مفصلی در خصوص این الگو داده می‌شود.

الگوی سر و شانه در نمودار به چه شکلی ظاهر می‌شود؟

نوبت به آن می‌رسد که نحوه شکل‌گیری الگوی سر و شانه در نمودار قیمت یک دارایی بررسی شود. به طور کلی الگوی سر و شانه در نمودار قیمت یک دارایی در بازه‌های زمانی مختلف قابل رویت است و به همین دلیل تمام تحلیلگران تکنیکال می‌توانند از آن استفاده کنند. شکل الگوی سر و شانه در تحلیل تکنیکال به دو صورت زیر قابل رویت است:

1- الگوی سر و شانه سقف

الگوی head and shoulders سقف در انتها یک روند صعودی قیمت به وقوع می‌پیوندد. شکل زیر تصویر واضحی از نحوه شکل‌گیری این الگو در نمودار قیمت یک دارایی را به تصویر می‌کشد. همان‌طور که قابل مشاهده است، پس از طی شدن یک روند صعودی، ابتدا شانه سمت چپ در نمودار شکل می‌گیرد. این شانه یک قله قیمتی به شمار می‌رود و پس از آن روند قیمت کاهشی می‌شود. پس از مدت کوتاهی روند کاهشی مجدداً تغییر کرده و افزایش قیمت آغاز می‌شود.

در این حالت رشد قیمت تا شکل‌گیری یک قله بالاتر از شانه سمت چپ ادامه پیدا می‌کند و پس از تشکیل سر، مجدداً روند کاهش قیمت آغاز می‌شود. در ادامه باز هم روند کاهشی تغییر کرده و افزایش قیمت به وقوع می‌پیوندد. در این حالت قله دیگری تشکیل می‌شود که اصطلاحاً به آن شانه راست گفته می‌شود. این قله نیز حتماً پایین‌تر از قله قبلی (سر) خواهد بود. پس از این قله، روند نزولی شدیدی در قیمت دارایی ایجاد می‌شود.

البته آنچه در عمل به وقوع می‌پیوندد، همواره به طور دقیق آن چیزی که در بالا گفته شد، نیست. بلکه ممکن است روندهای جزئی در نمودار قیمت دارایی در بین سر و شانه‌ها ایجاد شود. خط گردن نیز همان‌طور که در تصویر فوق قابل رویت است، به نوعی مبنای شکل‌گیری الگوی سر و شانه در تحلیل تکنیکال به شمار می‌رود.

2- الگوی سر و شانه کف یا معکوس

الگوی سر و شانه معکوس در انتها یک روند نزولی قیمت به وقوع می‌پیوندد. شکل زیر تصویر روشنی از نحوه شکل‌گیری این الگو در نمودار قیمت یک دارایی را به تصویر می‌کشد. همان‌طور که قابل مشاهده است، پس از سپری شدن یک روند نزولی، ابتدا شانه سمت چپ در نمودار شکل می‌گیرد. این شانه یک دره قیمتی به شمار می‌رود و پس از آن روند قیمت افزایشی می‌شود. پس از مدت کوتاهی روند افزایشی مجدداً تغییر کرده و افت قیمت آغاز می‌شود.

در این حالت افت قیمت تا شکل‌گیری یک دره پایین‌تر از شانه سمت چپ ادامه پیدا می‌کند و پس از تشکیل سر، مجدداً روند افزایش قیمت آغاز می‌شود. در ادامه باز هم روند افزایشی تغییر کرده و کاهش قیمت به وقوع می‌پیوندد. در این حالت دره دیگری تشکیل می‌شود که اصطلاحاً به آن شانه راست گفته می‌شود. این دره نیز حتماً بالاتر از دره قبلی (سر) خواهد بود. پس از این دره، روند صعودی نسبتاً تندی در قیمت دارایی ایجاد می‌شود.

در شکل‌گیری الگوی سر و شانه کف نیز ممکن است در بین سر و شانه‌ها، روند‌های کوچک دیگری به نحوه معامله با سر و شانه وقوع بپیوندد که البته در کلان قضیه اثرگذار نیستند و به همین دلیل خللی در تشخیص الگو ایجاد نمی‌کنند.

درنگی در مفهوم خط گردن

تا اینجا آشنایی نسبی با الگوی سر و شانه در تحلیل تکنیکال حاصل شد. اما شاید در خصوص مفهوم و کاربرد خط گردن در الگوی سر وشانه ابهاماتی وجود داشته باشد. به همین دلیل لازم است تا تحلیل درستی از مفهوم خط گردن در این الگو ارائه شود. در الگوی سر و شانه سقف، خط گردن به نوعی خط حمایتی تلقی می‌شود و در الگوی سر و شانه معکوس، خط گردن در واقع خط مقاومتی به شمار می‌رود.

از این خط برای تشخیص زمان ورود یا خروج از معاملات استفاده می‌شود و به کمک آن‌ها می‌توان استراتژی‌های درستی در خصوص معامله‌گری اتخاذ نمود. برای ترسیم خط گردن باید تا پس از شکل‌گیری شانه سمت چپ و راست صبر نمود. پس از آن می‌توان این خط را به راحتی ترسیم نمود و مبنای معاملات خود قرار داد. آنچه به صورت تجربی قابل درک است، یک نکته فوق‌العاده مهم است.

معمولاً پس از ترسیم خط گردن، فاصله آن با سر در الگو اندازه‌گیری می‌شود. در عمل پس از شانه سمت راست، نمودار قیمت به اندازه فاصله بین خط گردن و سر در الگو رشد یا افت را تجربه می‌کند. به این ترتیب خط گردن می‌تواند به عنوان مبنای تصمیم‌گیری برای خرید و فروش دارایی‌ها به شمار رود.

چگونه می‌توان با الگوی سر و شانه معاملات خود را مدیریت کرد؟

فوت کوزه‌گری در به‌کارگیری الگوی سر و شانه یک چیز است؛ باید تا زمان شکل‌گیری کامل الگو برای تصمیم‌گیری در خصوص خرید یا فروش دارایی صبر کرد. معمولاً پس از مشاهده شانه سمت چپ و سر در نمودار قیمت، باید نسبت به شکل‌گیری الگوی سر و شانه حساس شد و نمودار قیمت دارایی را به دقت زیر نظر گرفت. پس از آن نوبت به تشکیل شانه سمت راست می‌رسد. از اینجا به بعد تصمیم‌گیری کاملاً وابسته به میزان ریسک‌پذیری فرد معامله‌گر دارد.

به عنوان مثال الگوی سر و شانه معکوس در نمودار قیمت شکل گرفته است. پس از تشکیل شانه سمت راست دو رویکرد می‌توان اتخاذ نمود؛ رویکرد اول که محتاطانه است، صبر کردن تا زمانی است که خط گردن توسط نمودار قیمت شکسته شود. در این صورت می‌توان با اطمینان کامل وارد معامله شد. البته هیچ تضمینی وجود ندارد که پس از این اتفاق، فرصتی برای ورود به معامله برای تریدر فراهم شود و شاید به طور کلی معامله را از دست بدهد.

رویکرد دوم ورود به معامله بلافاصله پس از وقوع شانه سمت راست است. در واقع تا زمانی که نمودار خط گردن را نشکسته باشد، نمی‌توان با قطعیت گفت که شانه سمت راست شکل گرفته است؛ بنابراین این تصمیم با ریسک همراه است. دقیقاً هر دو رویکرد برای خروج از معامله در الگوی سر و شانه سقف نیز وجود دارد که انتخاب آن‌ها وابسته به روحیه تریدرها است.

به طور کلی به کمک الگوی سر و شانه می‌توان دو مورد زیر را در تحلیل‌های خود به دست آورد:

1- تعیین حد ضرر در معامله

تعیین حد ضرر لازمه ورود به هر معامله‌ای در بازارهای مالی است. در همین راستا الگوی سر و شانه در تحلیل تکنیکال نقش مهمی در تعیین حد ضرر ایفا می‌کند. برای این منظور شانه سمت راست در هر دو الگوی سقف و کف در نظر گرفته می‌شود. در الگوی سقف معمولاً حد ضرر را بالاتر از شانه سمت راست و در الگوی کف حد ضرر را پایین‌تر از شانه راست در نظر می‌گیرند. البته در هر دو الگو می‌توان سر را به عنوان حد ضرر در نظر گرفت که این تصمیم با ریسک بالاتری همراه است.

2- تعیین حد سود در معامله

همان‌طور که اشاره شد، فاصله سر و خط گردن مبنای تعیین حد سود در معامله به شمار می‌رود. در الگوی سر و شانه معکوس معمولاً پس از تشکیل شانه راست و آغاز حرکت صعودی نمودار، خط گردن قطع می‌شود. در این مواقع پیش‌بینی می‌شود که قیمت دارایی به اندازه فاصله بین سر تا خط گردن افزایش پیدا کند؛ لذا این مسئله می‌تواند مبنای درستی در تعیین حد سود برای معاملات باشد.

مزایای الگوریتم سر و شانه در تحلیل تکنیکال

در حالت کلی نمی‌توان الگوها را در تحلیل تکنیکال با قطعیت کامل پذیرفت؛ چراکه تجربه نشان می‌دهد علی‌رغم شکل‌گیری الگوها ممکن است رفتارهای متفاوتی در قیمت دارایی مشاهده شود. با این وجود چند دلیل برای کارآمدی و مؤثر بودن الگوی سر و شانه در تحلیل تکنیکال وجود دارد که عبارت‌اند از:

خط گردن مبنای تصمیم‌گیری بسیاری از معامله‌گران برای ورود و خروج در معاملات خود هستند و معمولاً در این نقاط افزایش حجم معاملات به طور مشهودی رخ می‌دهد. بسیاری از معامله‌گران در خط گردن متحمل ضررهای سنگینی می‌شوند و به همین دلیل با عرضه بیشتر زمینه را برای حرکت نمودار به سمت هدف قیمتی الگوی سر و شانه مهیا می‌کنند.

شانه سمت راست در هر دو الگوی سقف و کف، مبنای بسیار معتبری برای تعیین حد ضرر در معاملات به شمار می‌رود.

معایب و محدودیت‌های استفاده از الگوریتم سر و شانه چیست؟

برخی از مهم‌ترین ایراداتی که به الگوی سر و شانه می‌توان وارد کرد، عبارت‌اند از:

• تشخیص این الگو زمان‌بر بوده و باید وقت زیادی را برای شناسایی آن صرف کرد.
• مانند هر الگوی دیگری ممکن است به درستی عمل نکند. خط گردن در این الگو شاید بارها شکسته شود ولی آنچه که تریدرها انتظار دارند، به وقوع نپیوندد.
• تعیین حد سود به کمک اندازه‌گیری فاصله بین خط گردن و سر، به تنهایی تصمیم درستی نیست و باید سایر فاکتورهای مؤثر در این زمینه نیز در نظر گرفته شود.

سؤالات متداول

چه ابزارهایی برای تأیید الگوی سر و شانه وجود دارد؟

بررسی حجم معاملات در کنار تشخیص این الگو مهم‌ترین ابزار برای بررسی صحت و سقم آن به شمار می‌رود.

الگوی سر و شانه در کوتاه‌مدت رخ می‌دهد یا بلندمدت؟

هر دو حالت امکان‌پذیر است و ممکن است در کوتاه‌مدت و بلندمدت شاهد این الگو باشیم.

نقش خط گردن در الگوی سر و شانه چیست؟

از خط گردن برای تعیین نقاط حمایتی و مقاومتی در روند حرکت قیمت استفاده می‌شود و معمولاً حد سود و ضرر در معامله را به کمک آن تعیین می‌کنند.

کلام پایانی

الگوی سر و شانه در تحلیل تکنیکال یکی از پرکاربردترین الگوها به شمار می‌رود که در بازه‌های زمانی مختلف قابل رویت است. در صورت تشخیص این الگو می‌توان تصمیم‌گیری‌های بسیار هوشمندانه و دقیقی برای کسب سود‌های مناسب و جلوگیری از ضررهای سنگین اتخاذ نمود. البته باید توجه داشت که الگوی سر و شانه مانند هر الگوی دیگری در تحلیل تکنیکال خالی از ایراد نیست و باید در کنار سایر ابزارهای تحلیل تکنیکال و بنیادی مورد استفاده قرار گیرد.

الگوی سر و شانه در تحلیل تکنیکال

برای تحلیل سهام در بازار سرمایه، ابزارهای متفاوتی وجود دارد که هرکدام کارایی خاص خود را در تعیین موقعیت سهام و انتقال داده‌های مؤثر به تحلیلگران دارد. به طور معمول د ر تحلیل تکنیکال باید از ابزارهای تکنیکالی و الگوهای مهم بهره برد تا با بررسی و ارزیابی نمودار سهم، بتوان تحلیل دقیق و مناسبی نسبت به وضعیت انواع سهام داشت. در بین الگوهای تحلیل تکنیکال، الگوی سر و شانه بسیار مورد توجه تحلیلگران بازار قرار می‌گیرد. مشاهده این الگو در نمودار، از جهات مختلفی حائز اهمیت می‌باشد. الگوی سر و شانه دارای ویژگی‌های خاصی است که در این مقاله قصد داریم تا به بررسی آن بپردازیم و مطالبی که در ادامه شرح خواهیم داد:

الگوی سر و شانه چیست و چه کاربردی دارد؟

الگوی سر و شانه کف و سقف

الگوی سر و شانه ادامه دهنده

آموزش رسم الگوی سر و شانه

نحوه انجام معامله با الگوی سر و شانه

فیلتر الگوی سر و شانه

الگوی سر و شانه چیست و چه کاربردی دارد؟

الگوی سر و شانه که ج زو معتبرترین الگوهای تکنیکالی است، از الگوهای بازگشتی محسوب می‌شود. همان‌طور که از نام این الگو پیداست، دارای سه قله می‌باشد که قله وسطی شبیه سر و دو قله کناری، شبیه شانه‌های انسان به نظر می‌رسند. قله وسط باید بلندتر از دو قله کناری باشد و به نوعی سر و شانه‌های انسان را تشکیل دهد. زمانی که این الگو تشکیل شود، باید منتظر تغییر روند از صعودی به نزولی یا از نزولی به صعودی باشید.

الگوی سر و شانه دارای کاربردهای ویژه‌ای است که برای اغلب تحلیلگران و معامله‌گران بازار، از اهمیت بالایی برخوردار است. وقتی شانه اول و سپس سر، در الگو شکل می‌گیرد، احتمالاً میزان فروشندگان بالاتر می‌رود و استراتژی معاملاتی به سیو سود می‌انجامد. تشکیل خط گردن بعد از عبور از سر الگو، می‌تواند نقطه حمایتی خوبی به حساب بیاید که در آن ناحیه معمولاً میزان خریداران افزایش پیدا می‌کند. بنابراین تعیین نقاط ورود و خروج، ناحیه‌های حمایتی و مقاومتی، تخمین قدرت فروشندگان و خریداران، در الگوی سر و شانه از کاربردهای اساسی این الگو محسوب می‌شوند. همچنین تعیین نقاط حد ضرر و حد سود، در استفاده از الگوی سر و شانه بسیار مهم هستند.

انواع الگوی سر و شانه

شکل‌گیری الگوی سر و شانه می‌تواند در سقف قیمت و یا کف قیمتی اتفاق بیفتد. زمانی‌که قبل از تشکیل الگوی سر و شانه، با روند صعودی مواجه شوید، در ادامه الگوی سر و شانه سقف تشکیل می‌شود و بالعکس، زمانی که قبل از تشکیل الگو، با روند نزولی مواجه شوید، به الگوی سر و شانه کف خواهید رسید که در ادامه به شرح ساختار آنها می‌پردازیم.

الگوی سر و شانه کف یا الگوی سر و شانه معکوس

الگوی سر و شانه کف در انتهای یک روند نزولی تشکیل می‌شود و بعد از تکمیل الگو، شاهد یک روند صعودی قدرتمند خواهید بود. همان‌طور که ملاحظه می‌شود، سر در الگو به پایین‌ترین سطح می‌رسد و شانه‌ها بالاتر از سر، قرار گرفته‌اند. با توجه‌ به این شرایط، الگوی سر و شانه صعودی در انتها روند نزولی شکل می‌گیرد و بعد از اتمام الگو، روند صعودی تشکیل خواهد شد، بنابراین بهترین زمان ورود در این الگو، هنگامی است که الگو نحوه معامله با سر و شانه در حال تشکیل سر، در کف قیمتی می‌باشد. چرا که بعد از اتمام آن می‌توان پیش‌بینی روند صعودی در سهم را داشت.

الگوی سر و شانه سقف

الگوی سر و شانه سقف در انتهای یک روند صعودی تشکیل می‌شود و بعد از تکمیل الگو، شاهد یک روند نزولی قدرتمند هستید. به همین علت الگوی سر و شانه نزولی تشکیل می‌شود. سر در الگوی سرو شانه سقف، در بالاترین سطح قرار می‌گیرد و دو شانه کناری پایین‌تر از آن قرار می‌گیرند، بنابراین بهترین زمان برای ورود در خط گردن و نقاط حمایتی مشخص شده می‌باشد و بهترین زمان خروج در زمان شکل‌گیری سر، خواهد بود. هر چه به انتهای الگو نزدیک‌تر می‌شویم، می‌بایست منتظر تشکیل روند نزولی در ادامه باشیم پس بهتر است قبل از شکل‌گیری روند نزولی، از سهم خارج شوید.

الگوی سر و شانه ادامه‌دهنده

الگوی سر و شانه به طور معمول جزو الگوهای نمودار معکوس روند در نظر گرفته می‌شود. همچنین الگوی سر و شانه نیز می‌تواند به عنوان یک الگوی ادامه‌دهنده عمل کند. الگوی سر و شانه ادامه دهنده به صورت طبیعی شباهت زیادی به الگوی سر و شانه معمولی دارد اما دارای چند تفاوت می‌باشد:

• الگوی سر و شانه ادامه دهنده پس از رشد شارپ یا افت شدید، تشکیل می‌شود. وقتی از منظر گسترده‌ای به آن نگاه می‌شود، بیشتر شبیه یک الگوی تلفیقی و ادامه‌دار دیده می‌شود تا صرفاً یک الگوی معکوس.
• در الگوی سر و شانه ادامه دهنده، نمودار بیشتر شبیه به الگوی مستطیل است.
• اگر این الگو در روند صعودی اتفاق بیفتد، پایین‌ترین سطح الگو، یعنی کف میانی، نسبت به دو کف کناری، عمیق‌تر می‌باشد. اگر این الگو در روند نزولی اتفاق بیفتد، بالاترین سطح الگو یعنی قله میانی، نسبت نحوه معامله با سر و شانه به دو قله کناری با ارتفاع بیشتری نمایان می‌شود.

آموزش رسم الگوی سر و شانه

به منظور رسم الگوی سر و شانه می‌بایست از پلتفرم معاملاتی اقتصاد بیدار استفاده کرده و مراحل زیر را طی کنید.

1. قسمت رسم خط را انتخاب می‌کنیم.
2. با انتخاب گزینه رسم خط، شروع به رسم خطوط الگوی سر و شانه می‌نماییم.

با بالا و پایین کردن نشانگر، می‌توان به‌راحتی الگوی موردنظر را مطابق شکل زیر ترسیم کرد. هرکدام از این خط ها را به‌عنوان نوسانات و حرکات قیمتی در نظر می‌گیریم.

باید توجه کرد که در ترسیم الگوی سر و شانه، دو شانه کناری در یک سطح قرار دارند. در واقع الگوی ایده‌آل، الگویی است که این دو شانه هم تراز باشند.

خط گردن، باید در بین کف‌های پایین قرار بگیرد که از لحاظ ظاهری، دقیقاً در موقعیت گردن انسان واقع شده است. خط گردن می‌تواند به‌عنوان یک معیار مهم برای ارزیابی و تشخیص روند بعدی نمودار، در نظر گرفته شود. هنگامی که قیمت، خط گردن را به سمت پایین بشکند، سیگنال روند جدید نزولی ایجاد می‌شود که معمولاً معامله‌گران در این نقاط اقدام به خروج از سهم می‌کنند. در مقابل زمانی‌که در الگوی سر و شانه کف، قیمت، خط گردن را به سمت بالا رد می‌کند و پس از آن سیگنال روند نزولی صادر می‌گردد که معامله‌گران معمولاً در این نقاط اقدام به ورود می‌کنند.

نحوه انجام معامله با الگوی سر و شانه

همان‌طور که در قسمت‌های قبلی اشاره کردیم، در صورت تشکیل الگوی سر و شانه در نمودار، شاهد تغییر روند خواهیم شد. به این معنی خواهد بود که در صورت تشکیل الگوی سر و شانه سقف قبل از افت قیمت از قله الگو، اقدام به فروش سهم کنید و در تشکیل الگوی سر و شانه کف، قبل از عبور از خط گردن به سمت بالا، اقدام به خرید سهام نمایید. همچنین به منظور هدف‌گذاری با استفاده از الگوی سر و شانه، به فاصله خط گردن تا سر الگو، توجه کنید.به این صورت در الگوی سر و شانه سقف، امکان دارد قیمت سهام بعد از شکل‌گیری روند نزولی، به میزان خط گردن تا راس الگو، افت قیمت داشته باش. در مقابل، پس از شکل‌‌گیری روند صعودی در الگوی سر و شانه کف، قیمت سهام، به اندازه خط گردن تا سر الگو، افزایش قیمت داشته باشد که هدف اول نمودار در روند جدید محسوب می‌شود. در تصویر زیر، الگوی سر و شانه را در نماد یکرمان مشاهده می‌کنید.

در انجام معامله با الگوی سر و شانه، نقاط حمایتی و مقاومتی اهمیت بسیاری دارند. در الگوی سر و شانه سقف، خط گردن به‌عنوان حمایت مهم سهم در نظر گرفته می‌شود که در صورت شکست آن، سیگنال فروش صادر می‌گردد. همچنین در الگوی سر و شانه کف، خط گردن به‌عنوان نقطه مقاومتی محسوب می‌شود که در صورت عبور از این خط، سیگنال خرید صادر می‌گردد.

استراتژی دیگری وجود دارد که نسبت به حرکت شانه‌ها و سر الگو معامله کنید. به این صورت که قبل از تشکیل شانه، در نقطه پایینی، ورود و در نقطه شانه، خروج را انتخاب نمایید و در ادامه دوباره در نزدیکی خط گردن اقدام به خرید و در راس الگو اقدام به فروش کنید.

در تصویر زیر، الگوی سر و شانه معکوس را در نماد حریل مشاهده می‌کنید.

فیلتر الگوی سر و شانه

فیلترنویسی در بورس این امکان را فراهم می‌کند تا سهم‌هایی که در یک بازه زمانی، درگیر الگوهای تکنیکالی هستند را شناسایی کنید و بر اساس آنها، اقدام به خرید یا فروش سهم نمایید. استفاده از فیلترنویسی و بررسی اندیکاتور در پلتفرم معاملاتی، باعث می‌شود تا زمانی که سهم درگیر الگوی سر و شانه می‌شود یا ویژگی‌های آن را دارد، به‌عنوان یک هشدار یا یک سیگنال، آن را معرفی کند. بنابراین بدون نیاز به بررسی مداوم نمودار و تلاش زیاد برای شناسایی الگو، این امکان برای معامله‌‌گران و تحلیلگران بازار فراهم می‌شود.نحوه معامله با سر و شانه

جمع‌بندی

الگوی سر و شانه یکی از معتبرترین الگوهای بازگشتی است که در صورت مشاهده در نمودار سهام، می‌بایست انتظار تغییر روند در نمودار را داشت. بررسی دقیق و شناخت این الگو در نمودار کمک می‌کند تا نسبت به انجام معاملات خود، آگاهانه‌تر و منطقی‌تر رفتار کرد و استراتژی مناسبی برای معامله اتخاذ نمایید. از همین رو، در این مقاله به بررسی ساختار و ویژگی الگوی سر و شانه پرداختیم و تا حدی نحوه انجام معامله توسط این الگو را شرح دادیم. کسب مهارت و افزایش دانش در حوزه تحلیل تکنیکال و الگوهای آن از اهمیت بالایی برخوردار است، به همین منظور می‌توانید مقالات آموزشی سایت کارگزاری اقتصاد بیدار را مطالعه بفرمایید.

الگوی سر و شانه مرکب

الگوی نمودار head و شانه که به عنوان یکی از ثابت‌ ترین الگوهای معکوس روند در نظر گرفته می‌شود، در درجه اول یک الگوی معکوس قیمت است. این به معامله گران در هویت بازار کمک می کند تا روند آینده را پس از اینکه یک روند ظاهراً خود را تمام کرد، تغییر دهند. معکوس شدن اساساً یک روند صعودی به یک روند نزولی را پیش‌بینی می‌کند یا نشان می‌دهد که یک روند صعودی به پایان رسیده است. این الگو به عنوان یک خط مبنا ظاهر می شود، متشکل از سه قله که در آن دو قله بیرونی از نظر ارتفاع نزدیک هستند در حالی که قله وسط بالاترین است. این شبیه به یک «شانه چپ»، «سر» و «شانه راست» به همراه یک خط گردن است.

pattern سر و شانه شکلی متفاوت از حالت طبیعی سر و شانه است. در pattern مرکب سر و شانه ممکن است اجزای این الگو با حالت طبیعی آن متفاوت باشد. به عبارت دیگر ممکن است در الگوی سر و شانه مرکب دو سر داشته باشیم. همچنین ممکن است دو شانه چپ یا دو شانه راست تشکیل شود.

الگوی مرکب head و شانه الگویی نادر و محدود است. کمتر پیش می آید که این الگو مشاهده شود. با این حال لازم است معامله گران با آن آشنایی کافی داشته باشند تا به گمراهی کشانده نشوند.

الگوی سر و شانه مرکب از نظر تحلیل تکنیکال همان خواص سر و شانه حالت طبیعی را در پیش بینی بازار دارد. نکته قابل توجه این است که مرکب head و شانه الگویی است که به تقارن تمایل دارد. برای مثال دو شانه چپ، دو شانه راست را نیز به دنبال دارد و از یک شانه واحد در چپ، می توان شانه واحدی را در سمت راست انتظار داشت.

الگوی معکوس سر و شانه به چه معناست؟

pattern سر و شانه معکوس مانند الگوی سر و شانه مرکب شکلی دیگر از سر و شانه طبیعی نیست بلکه کاملا برعکس الگوی سر و شانه معمولی است. همچنین به دلیل وارونگی به عنوان قسمت پایین سر و شانه در نظر گرفته می شود. الگوی سر و شانه معکوس بر خلاف pattern سر و شانه مرکب زمانی آشکار می شود که عملکرد قیمت اوراق بهادار چند ویژگی تکرار شونده را نشان می دهد. به عنوان مثال، الگوی معکوس زمانی ظاهر می شود که قیمت سهام قبل از اینکه دوباره افزایش یابد، به پایین ترین سطح سقوط می کند. این الگو زمانی دوباره ظاهر می شود که قیمت سهام به زیر سطح قبلی سقوط کند و قبل از افت نهایی دوباره افزایش یابد. اما این صعود به اندازه فرورفتگی دوم نیست. با رسیدن به پایین ترین سطح، قیمت سهام شروع به حرکت به سمت بالا می کند، به سمت مقاومتی که نزدیک به بالای فرورفتگی های قبلی قرار دارد.

نحوه شکل گرفتن الگوی سر و شانه مرکب؟

pattern نمودار سر و شانه زمانی شکل می‌گیرد که قیمت یک سهم به اوج صعود می‌کند و پس از آن به پایه حرکت قبلی خود کاهش می‌یابد. یعنی ابتدا سر و شانه صعودی را داریم. در مرحله بعد، قیمت سهام بار دیگر افزایش می‌یابد، این بار بالاتر از اوج قبلی خود و «دماغ» را تشکیل می‌دهد، قبل از اینکه بار دیگر به پایه اصلی خود کاهش یابد. متعاقباً قیمت سهام یک بار دیگر افزایش می‌یابد، اما به سطح اول یعنی اوج اولیه شکل‌گیری، قبل از اینکه یک بار دیگر به خط گردن یا پایه الگوی نمودار کاهش یابد. در همین راستا زمانی که سر و شانه صعودی و نزولی چند بار تکرار شوند و سر و شانه ها افزایش یابند، شکل مرکبی از الگوی head و شانه را ایجاد می کنند که به الگوی head و شانه مرکب معروف است.

معامله بر اساس pattern سر و شانه مرکب

نکته مهمی که در معامله الگوی مرکب head و شانه وجود دارد این است که فقط پس از شکستن الگوی خط گردن، معامله کنید. در غیر این صورت، یک الگوی ناقص ممکن است در نهایت تکمیل نشود یا یک الگو حتی ممکن است توسعه پیدا نکند. برای الگوی head و شانه مرکب، باید منتظر بمانیم تا عمل قیمت پس از پیک شانه راست به زیر خط گردن حرکت کند. همین امر در مورد الگوی head و شانه معکوس نیز صدق می کند. فقط در این صورت باید منتظر بمانیم تا پس از تشکیل شانه راست، اکشن قیمت بالاتر از خط گردن حرکت کند. پس از تکمیل الگوی head و شانه مرکب، می توانید ادامه دهید و معامله را آغاز کنید. اهداف سود، ورود و همچنین توقف های خود را یادداشت کنید. همچنین فراموش نکنید که متغیرهایی که ممکن است در این بین قرار گیرند را ذکر کنید. نقطه مشترک ورود هر چند اغلب در طول شکست است. پس از آن، برای دسترسی به یک نقطه ورودی دیگر، باید منتظر عقب نشینی باشید. هنگامی که عقب نشینی به پایان می رسد، قیمت جهت شکست را از سر می گیرد.

سخن پایانی

الگوی سر و شانه مرکب نوعی پیشرفته از سر و شانه معمولی محسوب می شود. این الگو می تواند در شکل ها و اجزای مختلفی ایجاد شود. با آنکه الگوی مرکب سر و شانه الگویی نادر است، درک و شناخت آن توسط معامله گران ضروری است، زیرا می تواند فرصت های معاملاتی بزرگی را ایجاد کند.

سر و شانه معکوس بر خلاف الگوی سر و شانه مرکب، اجزای بیشتر یا شکل متفاوتی ندارد، بلکه کاملا وارونه و برعکس تشکیل می شود. شانه چپ در سر و شانه معکوس زمانی شکل می گیرد که قیمت کاهش می یابد، به پایین خود می رسد و سپس افزایش می یابد. سر نیز با کاهش قیمت تا پایین ترین حد شکل می گیرد. به دنبال آن شانه راست با افزایش دوباره قیمت و سپس کاهش آن تشکیل می شود.

در این مقاله با الگوی سر و شانه مرکب و معکوس سر و شانه و نحوه شکل گیری آنها آشنا شدید. آشنایی با سر و شانه مانع از دست رفتن فرصت های معاملاتی سودمند می شود.

نظرات خود را در رابطه با این الگو برای ما بنویسید و ابهامات ایجاد شده در این باره برای مشاورین نیکس مطرح کنید تا پاسخ خود را بیابید.