تجارت الکترونیک در ایران

بررسی اثربخشی درک‌شده پلتفرم‌های تجارت الکترونیک بر مزیت اقتصادی درک‌شده مصرف‌کننده در پیش‌بینی مصرف پایدار در یک بیماری همه‌گیر

هدف این تحقیق بررسی اثربخشی درک‌شده پلتفرم‌های تجارت الکترونیک بر مزیت اقتصادی درک‌شده مصرف‌کننده در پیش‌بینی مصرف پایدار در یک بیماری همه‌گیر می‌باشد. تحقیق حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و ازنظر ماهیت و شیوه جمع‌آوری اطلاعات، توصیفی از نوع همبستگی؛ و به طور مشخص مبتنی بر مدل‌یابی معادلات ساختاری می‌باشد. داده‌های تحقیق کمی به‌صورت مقیاس فاصله‌ای با استفاده از پرسشنامه استاندارد تحقیق لوبل ترونگ تووی (2021) استفاده گردیده است. جامعه آماری تحقیق حاضر کلیه مشتریان خرید اینترنتی پلتفرم‌های تجارت الکترونیک در ایران می‌باشد. با توجه به تعداد زیاد کاربران و تعداد بالای 10 پلتفرم فعال در ایران و با توجه به تعداد زیاد جامعه مورد نظر 100 هزار نفر در نظر گرفته شده است. بر اساس جدول مورگان تعداد 384 نفر به عنوان نمونه در این تحقیق انتخاب شدند. روش نمونه‌گیری در این تحقیق تصادفی ساده بود. نتایج نشان داد که تأثیر نقش اثربخشی درک شده پلتفرم‌های تجارت الکترونیک بر مزیت اقتصادی درک‌شده مصرف‌کننده در پیش‌بینی مصرف پایدار مساوی با 47/0 می‌باشد، یعنی حدود 47 درصد از اثر کل اثربخشی درک شده پلتفرم‌های تجارت الکترونیک بر مزیت اقتصادی درک‌شده مصرف‌کننده در پیش‌بینی مصرف پایدار تبیین می‌شود. همچنین برای بررسی برازش کلی مدل و اندازه‌گیری برای مدل ساختاری، از معیار GoF استفاده شد. نتایج میانگین مقادیر اشتراکی و میانگین مقادیر R Squares؛ نشان می‌دهد مقدار GOF برابر است با 62/0 که؛ نشان از برازش قوی مدل دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluating the perceived effectiveness of e-commerce platforms on the perceived economic benefit of the consumer in predicting sustainable consumption in an epidemic

نویسنده [English]

Master ,Department of Business Management, North Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Extended Abstract
Abstract
The aim of this study was to investigate the perceived effectiveness of e-commerce platforms on تجارت الکترونیک در ایران the perceived economic advantage of the consumer in predicting sustainable consumption in an epidemic. The present research is applied in terms of purpose and descriptive-correlative in terms of nature and method of data collection; And is specifically based on structural equation modeling. Quantitative research data were used as a distance scale using the standard Research Questionnaire of Lobel Trong Tovi (2021). The statistical population of the present study is all customers of online shopping of تجارت الکترونیک در ایران e-commerce platforms in Iran. Due to the large number of users and the number of more than 10 active platforms in Iran, and due to the large number of the target community, 100,000 people have been considered. According to Morgan''s table, 384 people were selected as a sample in this study. The sampling method in this study was simple random. The results show that the effect of the perceived effectiveness of e-commerce platforms on the perceived economic advantage of the consumer in predicting sustainable consumption is equal to 0.47, i.e. about 47% of the total perceived effectiveness of e-commerce platforms on the perceived economic advantage of the consumer in predicting sustainable consumption is explained. The GoF criterion was also used to evaluate the overall fit of the model and the measurement for the structural model. Results of average shared values and average values of R Squares shows that the value of GOF is equal to 0.62 which indicates a strong fit of the model.
Introduction
With the increasing growth of the Internet and related technologies, the concept of brand has changed, thus today the value of online brands has grown significantly. The most important factor influencing the success of online brands is the frequent interaction of users with the brand, which achieves as a result of having a positive consume experience from that online brand. Managers need to create the conditions for a favorable experience for their customers and identify the factors effective on online brand consistency, because the undesired customer experience leads to the loss of a large share of the company''s potential sales; which is due to customers'' inability to find whatever they are searching for. Customer dissatisfaction will also lead to a large decrease of visit frequency percentage, which is also due to the initial negative experiences of users and customers (Abdollalipour, 2020)
Research in the field of e-commerce shows that advances in Internet technologies have enabled companies to sell their products directly to consumers through e-commerce platforms (Fan et al, 2020), thus leading to increased sales. Is (Lee et al, 2018). But consumers can not physically examine products in online shopping, thus leading to uncertainty to product (Song et al, 2020).
Research shows that online consumer information is collected and tracked based on data-driven marketing tasks, but there is insufficient protection for this information (Bandaraet al, 2020). Security risk (disclosure of personal information) has had strong negative effects on online transactions (Hubert et al, 2017). This is important because e-commerce platforms now offer a variety of products and services online, from electronics to single products, sanitary and cosmetics, food, and fashion to sports and travel facilities with high volume exchanges. Thus, perceived perceptions of customer information protection to ensure the security of online transactions increase the continuity of intent and motivation to write positive comments about products and services. As a result, online protection is very important for personal information and transactions (Liao & Shi, 2017).
The world has seen an increase in pandemics in recent decades, such as SARS in 2003, H5N1 in 2006, and H1N1 in 2009 and Covid 19 in 2019, تجارت الکترونیک در ایران each of which hindered business activity and economic growth (Chung, 2015). As scientists have warned long ago, infectious diseases can lead commercial activity to a new reality that strongly influences these activities; unfortunately, there are no clear guidelines for managers on how to respond effectively to these conditions (Hudecheck et al, 2020). Fear of a pandemic refers to a new disease that people are not immune to, and has spread around the world (World Health Organization, 2019). Pandemics have become one of the biggest threats in the world today (Harvard Global Health Institute, 2020). Research on consumer behavior shows that fear refers to the negative consequences of a particular event that may lead to changes in consumer''s behavior and attitudes (Solomon, 2017). As a result of the effects of Covid 19 disease, consumers are increasingly turning to online shopping. Accordingly, the Covid 19 pandemic has altered consumer shopping behavior because consumers are afraid of contracting the disease (Laato et al, 2020; Prentice et al, 2020).
Covid 19 has issued a global warning because it spreads quickly through human-to-human contact (Harvard Medical School, 2020). The virus can be spread through droplets of cough or inhalation of an infected person (The World Health Organization, 2020). To reduce the spread of the virus, therefore, the consumption method should be turned to e-commerce platforms; because it increases purchasing efficiency, enables new purchases, and increases access to information and online communication between the consumer and the seller (Guillen-Royo, 2019). But the managers who look for online sales execution do not currently have any specific guidelines for improving the consumer''s decision for sustainable consumption over time and on environmental conditions (Guillen-Royo, 2019؛ Hernant, 2017 & Rosengren).Given the above, the main issue of the research is whether the perceived effectiveness of e-commerce platforms affects the perceived economic advantage of the consumer in predicting sustainable consumption in an epidemic.
Theoretical literature
The Covid 19 pandemic, and the fear of contagion caused by that, have also created chaos around the world, such as hoarding, market rotation, and travel restrictions (McNulty, 2020). A pandemic has led to fears of infection and social distance, which is increasingly leading to online shopping; and as a result, the importance of e-commerce platforms is increasing. Naeem (2021) in his research investigated that if social media platforms expand the customers'' nervous shopping, while they are afraid of corona disease. Findings show that there is evidence of uncertainty, purchase due to persuasion, evidence of product inaccessibility, official announcements, global connectivity, and expert opinion are some of the reasons on social media platforms that has created the consumer''s nervous shopping situation during the Covid 19 crisis. Abdollalipour (2020) in his research reviewed the role of cooperative online distribution platforms and brand loyalty. The results show that the most important factor influencing the success of online brands is the frequent interaction of users with the brand, which is the results of having a positive consumption experience of that online brand.
Methodology
The present research is applicable in terms of purpose, and is a descriptive correlative type in terms of nature and method of data collection, and specifically based on structural equation modeling. The research method was quasi-experimental with pre-test and post-test design with control group. Quantitative research data has been used as a distance scale using the standard research questionnaire of Lob Trung Tui (2021). The statistical population of the present study is all customers of online shopping of e-commerce platforms in Iran. Due to the large number of users and the number of more than 10 active platforms in Iran and due to the large number of the target community, 100,000 people have been considered as the statistical population. And according to Morgan''s table, 384 people will be selected as a sample in this study. The sampling method in this research will be simple random.
Discussion and Results
In order to test the research hypothesis, Structural equation modeling (SEM) method was used with the help of SmartPLS 3 software, and the results showed that the perceived effectiveness of e-commerce platforms affects the perceived economic advantage of the consumer in predicting sustainable consumption in an epidemic. Online customers'' fear of the Covid 19 epidemic moderates the perceived effectiveness of e-commerce platforms and economic advantage. Online customers'' fear of the Covid 19 epidemic moderates the relationship between economic advantage and sustainable consumption.
Conclusion
The present study aimed at the perceived effectiveness of e-commerce platforms on the perceived economic advantage of consumers in predicting sustainable consumption during an epidemic. The findings are consistent with Laato et al. (2020), who, in their study entitled Unusual Purchasing Behavior in the Early Stages of Covid 19Epidemic: Stimulus-Organism Response Approach. Further results showed that exposure to online information sources has led to a too much increase in information and cyberchondria. Overload Information was also a strong predictor of cyberendria. Perceived severity and cyberchondria had a significant effect on people''s intentions for unusual purchases and voluntary isolation. Accordingly, the Covid 19 pandemic has altered consumer purchasing behavior because consumers are afraid of contracting the disease. Lobel Trong Thuy (2021) in his research considered the effectiveness of e-commerce platforms in an epidemic. The results of this study showed that fear of pandemic positively modulates the relationships among e-commerce platforms, economic benefits and sustainable consumption. The results showed that the economic benefits of the relationship between e-commerce platforms and sustainable consumption are related to the level of fear of epidemic and moderate it. The results of this study are consistent with the results of Mark Peterson (2021) research, entitled Sustainable Marketing and Consumer Support for Sustainable Business. The results show that: 1) values ​​based on consumer nature have the most positive effect on consumer support for sustainable businesses, 2) then the attitude towards corporate altruism, and 3) and then concern about corporate ethics has the most impact. Assessing social justice and acknowledgement of the role of business in improving the quality of life of the customer had no effect on consumer support for sustainable businesses.

آشنایی با تاریخچه تجارت الکترونیک

تجارت الکترونیک یکی از روش های کسب و کار است که در جهان از سال ۱۹۹۱ آغاز به کار کرد و در ایران نیز چند سالی است که رواج پیدا کرده است. برای آشنایی با تاریخچه تجارت الکترونیک این بخش گهر را بخوانید. در ادامه در مورد تجارت الکترونیک و تجارت الکترونیک در ایران و جهان می خوانید.

آشنایی با تاریخچه تجارت الکترونیک

تاریخچه تجارت الکترونیک

ارتباط بین تجارت و تکنولوژی دیر زمانی است که وجود داشته و ادامه دارد. در واقع، یک پیشرفت تکنیکی باعث رونق تجارت شد و آن هم ساخت کشتی بود. در حدود ۲۰۰۰سال قبل از میلاد، فینیقیان تکنیک ساخت کشتی را بکار بردند تا از دریا بگذرند و به سرزمین‌های دور دست یابند. با این پیشرفت، برای اولین بار مرزهای جغرافیایی برای تجارت باز شد و تجارت با سرزمین‌های دیگر آغاز گشته و روشهای خلاقانه‌ای بصورتهای گوناگون به آن اضافه شد تا امروز که یکی از محبوبترین روشهای تجارت خرید اینترنتی در دنیای وب است. شما می‌توانید در زمانهای پرت، در هر زمان و مکان حتی با لباس خواب می‌توانید اینکار را بکنید. به معنای واقعی هر کسی می‌تواند صفحه اینترنتی خود را ساخته و کالاهای مورد نیازش را در آن ارایه دهد. البته تاریخچه تجارت الکترونیکی با تاریخچه اختراعات قدیمی مثل کابل، مودم، الکترونیک، کامپیوتر و اینترنت پیوند خورده‌است.

تجارت الکترونیکی به شکل کنونی در سال ۱۹۹۱ محقق شد. از آن زمان هزاران هزار کسب و کار و تجارت وارد این دنیا شده‌اند. در واقع تجارت الکترونیکی برای آسان سازی معاملات اقتصادی به صورت الکترونیک تعریف شد. استفاده از این فناوری مانند تبادل الکترونیکی اطلاعات و انتقال الکترونیکی سرمایه، که هر دو در اواخر ۱۹۷۰ معرفی شده‌اند؛ و به شرکتها و سازمان‌ها اجازه ارسال اسناد الکترونیکی را داد؛ و اجازه تجارت کردن با ارسال اسناد تجاری مثل سفارشهای خرید یا فاکتورها را به صورت الکترونیکی، می‌دهد. رشد و پذیرش کارت اعتباری، ماشین تحویلدار خودکار و تلفن بانک در دهه ۱۹۸۰ باعث فرم گیری تجارت الکترونیک شد. نوع دیگر تجارت الکترونیکی سیستم رزرواسیون هواپیمایی بوسیله Sabre در آمریکا و Travicom در بریتانیا، ارایه شده‌است.

در ۱۹۹۰، Tim Bermers-lee مرورگر وب جهان گسترده را اختراع کرد و شبکه ارتباطی آکادمیک را به سیستم ارتباطی هرروز و برای هر شخص در جهان وسیع دگرگون ساخت که اینترنت یا www خوانده می‌شود. سرمایه‌گذاری تجاری بروی اینترنت بخاطر کافی نبودن سرمایه‌گذاری کاملاً محدود شده بود. اگر چه اینترنت محبوبیت جهانی گسترده‌ای در حدود ۱۹۹۴ با استفاده از مرورگر وب Mosaic پیدا کرده بود. معرفی پروتکلهای امنیتی و DSL (اشتراک خط دیجیتال) که ارتباط مستمر با اینترنت را اجازه می‌داد حدود ۵ سال طول کشید. البته در سال ۲۰۰۰ بحران The dot-com bust باعث ورشکستگی بسیاری از شرکت‌های تجاری بزرگ شد و نتایج ناگواری را به وجود آورد که این امر بازبینی قوانین و افزایش مزایا و امکانات تجارت الکترونیک را در پی داشت. تا انتهای سال ۲۰۰۰، خیلی از شرکتهای تجاری آمریکایی و اروپایی سرویس هایشان را از طریق اینترنت ارایه دادند.

از آن موقع تجارت الکترونیک در ایران مردم به کلمه‌ای به عنوان تجارت الکترونیکی با توانایی خرید کالاهای گوناگون از طریق اینترنت با استفاده از پروتکل‌های امنیتی و سرویس‌های پرداخت الکترونیکی که در آن مشارکت کردند، آشنا شدند. و از این زمان رقابت شدید بین شرکت‌ها و سازمانها شدت گرفت و با گذشت زمان هم این رقابت تنگ‌تر شده است. جالب این که تا پایان سال ۲۰۰۱ بیش از ۲۲۰ بیلیون دلار معاملات مالی توسط صدها سایت تجاری بر روی اینترنت انجام پذیرفته است و در همین سال مدل تجارت الکترونیک B2B حدودا ۷۰۰ میلیارد تراکنش داشت؛ و در سال ۲۰۰۷ سهم تجارت الکترونیک در خرده فروشی کل دنیا ۳٫۴٪ بوده است که آن را در سال ۲۰۱۰، ۵٫۱٪ اعلام نمودند که این آمار، رشد سریع این شیوه تجارت کردن را می‌رساند.[۲]

سیر زمانی تجارت الکترونیک

۱۹۷۹: Michael Aldrich خرید آنلاین را اختراع کرد.

۱۹۸۱: Thomson Holidays اولین خرید آنلاین B2B را در بریتانیا ایجاد کرد.

۱۹۸۲: Minitel سیستم سراسر کشور را در فرانسه بوسیله France Telecom و برای سفارش گیری آنلاین استفاده شده‌است.

۱۹۸۴: Gateshead اولین خرید آنلاین B2C را بنام SIS/Tesco و خانم Snowball در ۷۲ اولین فروش خانگی آنلاین را راه انداخت.

۱۹۸۵: Nissan فروش ماشین و سرمایه‌گذاری با بررسی اعتبار مشتری به صورت آنلاین از نمایندگی‌های فروش

۱۹۸۷: Swreg شروع به فراهم آوردن و مولف‌های اشتراک افزار و نرم‌افزار به منظور فروش آنلاین محصولاتشان از طریق مکانیسم حسابهای الکترونیکی بازرگانی.

۱۹۹۰: Tim Berners-Lee اولین مرورگر وب را نوشت، وب جهان گستر، استفاده از کامپیوترهای جدید

۱۹۹۴: راهبر وب گرد: Netscape در اکتبر با نام تجاری Mozilla ارایه شد. Pizza Hut در صفحه وب سفارش دادن آنلاین را پیشنهاد داد. اولین بانک آنلاین باز شد. تلاشها برای پیشنهاد تحویل گل و اشتراک مجله به صورت آنلاین شروع شد. لوازم بزرگسالان مثل انجام دادن ماشین و دوچرخه به صورت تجاری در دسترس قرار گرفت. Netscape 1.0 در اواخر ۱۹۹۴ با رمزگذاری SSL که تعاملات مطمئن را ایجاد می‌کرد، معرفی شد.

۱۹۹۵: Jeff Bezos، Amazon.com و اولین تجارتی ۲۴ ساعته رایگان را راه انداخت. ایستگاه‌های رادیوی اینترنتی رایگان، رادیو HK و رادیوهای شبکه‌ای شروع به پخش کردند. Dell و Cisco به شدت از اینترنت برای تعاملات تجاری استفاده کردند. eBay توسط Pierre Omidyar برنامه‌نویس کامپیوتر به عنوان وب سایت حراج بنیانگذاری شد.

۱۹۹۸: توانایی خریداری و بارگذاری تمبر پستی الکترونیکی برای چاپ از اینترنت. گروه Alibaba در چین با خدمات B2B و C2C, B2C را با سیستم خود تأییدی تأسیس شد.

۱۹۹۹: Business.com به مبلغ ۷٫۵ میلیون دلار به شرکتهای الکترونیکی فروخته شد؛ که در سال ۱۹۹۷ به ۱۴۹٬۰۰۰ دلار خریداری شده بود. نرم‌افزار اشتراک گذاری فایل Napster راه‌اندازی شد. فروشگاه‌های ATG برای فروش اقلام زینتی خانه به صورت آنلاین راه‌اندازی شد.

۲۰۰۰: The dot-com bust

۲۰۰۲: ای‌بی برای پی‌پال ۱٫۵ میلیون دلار بدست آورد. Niche شرکت‌های خرده فروشی و فروشگاه‌های CSN و فروشگاه‌های شبکه‌ای را با منظور فروش محصولات از طریق ناحیه‌های هدف مختلف نسبت به یک درگاه متمرکز.

۲۰۰۳: Amazon.com اولین سود سالیانه خود را اعلان کرد.

۲۰۰۷: Business.com بوسیله R.H. Donnelley با ۳۴۵ میلیون دلار خریداری شد.

۲۰۰۹: Zappos.com توسط Amazon.com با قیمت ۹۲۸ میلیون دلار خریداری شد. تقارب خرده فروشان و خرید اپراتورهای فروش وبسایتهای خصوصی RueLaLa.com بوسیله GSI Commerce به قیمت ۱۷۰ میلیون دلار بعلاوه سود فروش از تا سال ۲۰۱۲.

۲۰۱۰: Groupon گزارش داد پیشنهاد ۶ میلیار دلاری گوگل را رد کرده‌است. در عوض این گروه طرح خرید وب سایتهای IPO را تا اواسط ۲۰۱۱ دارد.

۲۰۱۱: پروژه تجارت الکترونیک آمریکا و خرده فروشی آنلاین به ۱۹۷ میلیارد دلار رسیده‌است که نسبت به ۲۰۱۰ افزایش ۱۲ درصدی داشته‌است. Quidsi.com, parent company of Diapers.com توسط Amazon.com به قیمت ۵۰۰ میلیون بعلاوه ۴۵ میلیون بدهکاری و تعهدات دیگر خریداری شد.

چکیده

تجارت الکترونیکی را می‌توان انجام هرگونه امور تجاری بصورت آنلاین و ازطریق اینترنت بیان کرد. این تکنیک در سالهای اخیر رشد بسیاری داشته است و پیش‌بینی می‌شود بیش از این نیز رشد کند. تجارت الکترونیکی به هرگونه معامله‌ای گفته می‌شود که در آن خرید و فروش کالا یا خدمات از طریق اینترنت صورت پذیرد و به واردات یا صادرات کالا یا خدمات منتهی می‌شود. تجارت الکترونیکی معمولاً کاربرد وسیع تری دارد، یعنی نه تنها شامل خرید و فروش از طریق اینترنت است بلکه سایر جنبه‌های فعالیت تجاری، مانند خریداری، صورت برداری از کالاها، مدیریت تولید و تهیه و توزیع و جابه‌جایی کالاها و همچنین خدمات پس از فروش را در بر می‌گیرد. البته مفهوم گسترده‌تر تجارت الکترونیک کسب و کار الکترونیک می‌باشد.

جایگاه تجارت الکترونیک در کشورهای جهان

در مدت کوتاهی که از آغاز عمر تجارت الکترونیکی در جهان معاصر می‌گذرد، این فعالیت رشد بی‌سابقه‌ای را در کشورهای پیشرفته داشته است و پیش بینی می‌شود در آینده نزدیک با سرعت شگفت‌انگیزی در سطح جهان توسعه یابد. بر اساس آمار محاسبه شده موسسات معتبر اقتصادی نیز پیش بینی شده است که گستره این فعالیت تا سال ۲۰۱۰ به طور متوسط ۵۴ الی ۷۱ درصد رشد خواهد کرد که نشان دهنده شتاب دار بودن حرکت آن است.

تجارت الکترونیک در ایران

تجارت الکترونیکی در ایران بسیار نوپا و در مراحل اولیه است. اما اهمیت فناوری اطلاعات باعث شده تا تدوین و اجرای قوانین و لوایح مورد نیاز در این عرصه همواره مد نظر مسئولان ایران باشد. اما به‌نظر می‌رسد با وجود برگزاری دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی متعدد هنوز میزان آگاهی افراد و تجار کشور از نحوه استفاده از امکانات موجود برای تجارت الکترونیکی کم است. از سوی دیگر نبود شناخت از میزان امنیت موجود در شبکه داخلی و جهانی باعث شده است که اطمینان لازم وجود نداشته باشد البته برخی از فروشگاه‌های اینترنتی با استفاده از روش‌هایی مانند نماد اعتماد، تحویل درب منزل یا گارانتی برگشت وجه، سعی کرده‌اند تا اعتماد خریداران را جلب نمایند. پیش‌بینی می‌شود که فروشگاه‌های اینترنتی به تدریج جای خود را در میان خریداران پیدا کنند.

انواع تجارت الکترونیک

تجارت الکترونیک را می‌توان از حیث تراکنش‌ها(Transactions) به انواع مختلفی تقسیم نمود که بعضی از آنها عبارتند از:

• ارتباط بنگاه و بنگاه (B2B): به الگویی از تجارت الکترونیکی گویند، که طرفین معامله بنگاه‌ها هستند.
• ارتباط بنگاه و مصرف‌کننده (B2C): به الگویی از تجارت الکترونیکی گویند که بسیار رایج بوده و ارتباط تجاری مستقیم بین شرکتها و مشتریان می‌باشد.
• ارتباط مصرف‌کننده‌ها و شرکتها (C2B): در این حالت اشخاص حقیقی به کمک اینترنت فراورده‌ها یا خدمات خود را به شرکتها می‌فروشند.
• ارتباط مصرف‌کننده با مصرف‌کننده (C2C): در این حالت ارتباط خرید و فروش بین مصرف‌کنندگان است.
• ارتباط بین بنگاه‌ها و سازمان‌های دولتی (B2A): که شامل تمام تعاملات تجاری بین شرکتها و سازمانهای دولتی می‌باشد. پرداخت مالیاتها و عوارض از این قبیل تعاملات محسوب می‌شوند.
• ارتباط بین دولت و شهروندان (G2C): الگویی بین دولت و توده مردم می‌باشد که شامل بنگاه‌های اقتصادی، موسسات دولتی و کلیه شهروندان می‌باشد. این الگو یکی از مولفه‌های دولت الکترونیک می‌باشد.
• ارتباط بین دولت‌ها (G2G): این الگو شامل ارتباط تجاری بین دولتها در زمینه‌هایی شبیه واردات و صادرات می‌باشد.

البته باید گفت که انواع بالا کاملاً مستقل از هم نیستند و گاهی که تأکید بر خرید و فروش ندارند در قالب کسب و کار الکترونیک می‌آیند

چالش های تحقق تجارت الکترونیکی در ایران و راهکارها

پیشرفت چشمگیر بشر در حوزه فناوری اطلاعات سبب شد تا بسیاری از نیازهای بشری به‌صورت الکترونیکی برآورده گردد. شما به استفاده از دنیای ارتباطات به‌راحتی کلیه خریدهای روزمره و یا در سطح وسیع‌تر را می‌توانید انجام دهید.
شیوع بیماری کرونا در سراسر جهان نیاز به استفاده از تجارت الکترونیکی را بیشتر از پیش آشکار نمود. اما ایجاد زیرساخت مناسب جهت استفاده از این امر موضوع مهم دیگری است. با توجه به شرایط کشور ما چالش‌های بسیاری درراه پیاده‌سازی نظام کارآمد مبتنی بر تجارت الکترونیکی وجود دارد که بررسی زوایای مربوط به این قضیه از اهداف پروژه اخیر می‌باشد. ایجاد پروژه‌های هوشمند کسب‌وکار درراه تقویت بنیاد اقتصادی و پیشرفت علمی در هر کشوری توجیه‌پذیر است.
در این تحقیق بر آن هستیم تا ابتدا مروری بر مفاهیم و مؤلفه‌های فناوری اطلاعات و تجارت الکترونیکی خواهیم داشت. سپس به بحث چالش‌های توسعه تجارت الکترونیکی در ایران از دیدگاه کارشناسان مختلف اشاره می‌گردد. در ادامه راهکارهایی برای توسعه تجارت الکترونیکی در ایران در شرایط محدودیت‌های موجود ارائه خواهد گشت.در یایان نیز نظرات حضار در رابطه با اقدامات لازم و پیشنهادی برای توسعه تجارت الکترونیکی جمع‌آوری خواهد شد.

تجارت الکترونیک ایران در مسیر دموکراتیک شدن

تجارت الکترونیک از موضوعات مهم سی سال اخیرِ حوزه‌ی فناوری در دنیاست که در ایران نیز از پانزده سال قبل و با تأسیس دیجی‌کالا به صورت هدفمند و جدی دنبال شده است.

حوزه‌ی تجارت الکترونیک در ایران هنوز در ابتدای مسیر خود است و به‌رغمِ موانع زیادی که در بخش‌های نیروی انسانی و سرمایه‌گذاری و مقررات دست‌وپاگیر اداری دارد، سهم خوبی از بازار خرید و فروش کالا برای خود کسب کرده است.

از سال ۱۳۹۵ که دیجی‌کالا به بزرگ‌ترین بازارگاه (مارکت‌پِلیس) ایرانی تبدیل شد، تغییرات چشمگیری در تجربه‌ی روزمره‌ی خرید و فروش برای کاربران ایرانی ایجاد شده است. علیرضا کامرانیان‌فر مدیر دپارتمان توسعه‌ی کسب‌وکار دیجی‌‌کالا در گفت‌وگویی با مجله اندیشه پویا به بررسی ابعاد و نقشه‌ی راه بخش تجارت الکترونیک ایران با تمرکز بر نمونه‌ی دیجی‌کالا پرداخته است که در ادامه می‌خوانید.

– ابتدا تصویری از جایگاهی که در دیجی‌کالا دارید بدهید، وظیفه و تعریفِ دپارتمان توسعه‌ی کسب‌وکار در دیجی‌کالا دقیقاً چیست؟ این دپارتمان در مجموعه‌ی دیجی‌کالا بازوی اجرایی است یا بازویِ نظارتی یا سیاست‌گذاری؟

دپارتمان توسعه‌ی کسب‌وکار یک واحد تقریباً سه ساله در دیجی‌کالا است که وظایف محوری‌اش چهار بخش را شامل می‌شود. وظیفه‌ی اول ما مطالعه‌ی روندهای بازار تجارت الکترونیک است. واحد توسعه‌ی کسب‌وکار دیجی‌‌کالا وظیفه دارد تا کلان‌روندهایی را که در دنیا و ایران بر این حوزه اثر گذارند شناسایی و پایش کند و متناسب با این تحولات راهبرد و راهکارهای جدیدی را به سازمان پیشنهاد بدهد.

وظیفه‌ی دوم ما طراحی و پیاده‌سازی ایده‌های جدید کسب‌وکار است؛ ما در دیجی‌کالا برای این‌که بتوانیم اکوسیستم کسب‌وکاری را که ساختیم تکمیل کنیم، نیاز داریم مدل‌های کسب‌وکار جدیدی را اضافه کنیم. این مدل‌ها ممکن است متأثر از تحولات فضای کلان در کشور باشد، یا حاصل وضعیت رقابتی‌ای که در آن قرار داریم. این امکان هم وجود دارد که کلان‌روندهای تکنولوژی ما را به سمت وارد شدن در مدل‌های کسب‌وکار جدید ببرد.

این همان الگویی است که در دنیای تکنولوژی شرکت‌هایی مثل آمازون یا علی بابا و یا شاپی(Shopee) در سنگاپور، لازادا (Lazada) در مالزی و نون‌ (Noon) در امارات در حال اجرا و توسعه‌ی آن هستند. وظیفه‌ی سوم ما، سرمایه‌گذاری است و استارت‌آپ‌هایی را که تیم قوی و مدل کسب‌وکار درستی دارند و می‌توانند زنجیره‌ی ارزش ما را تکمیل کنند، شناسایی می‌کنیم و در مرحله‌ی بعد روی آن‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنیم.

وظیفه‌ی چهارم ما هم کمک به برنامه‌ریزی استراتژیک در سازمان است. ما با شناسایی نقاط قوت و ضعفی که در سازمان وجود دارد به توسعه‌ی سازمان کمک می‌کنیم و در این مسیر تسهیل‌گر هستیم تا استرتژی‌های دقیق‌تری پیاده شود و نتایج آن به صورت آبشاری درون سازمان و شرکت‌های تابعه‌ی گروه سرریز شود.

در کنار چهار وظیفه‌ی ذکر شده، ما یک پروژه با عنوان توسعه‌ی تجارت الکترونیک در ایران کسب‌وکارهای بومی دیجی‌کالا را هم به مجموعه‌ی وظایف خودمان اضافه کرده‌ایم که در این بخش تمرکز ما روی مفهوم بازارگاه بودن دیجی‌کالاست با این تفاوت که فروشندگان ما در این بخش از بازار، فروشندگان خاصی هستند که محصولات بومی و محلی عرضه می‌کنند و درواقع از توان اقتصادی و رقابتی کم‌تری برخوردارند. هدف ما کمک به این گروه از فروشندگان است تا بتوانند مسیر رشد و توسعه‌ی خود را به بهترین شکل و با کیفیت مطلوب بپیمایند.

– در جایگاه دیدبان و استرتژیست کسب‌وکار دیجی‌کالا، مسیر دیجی‌کالا را در پانزده سالی که شروع به فعالیت کرده چگونه ارزیابی می‌کنید؟ در حال حاضر دیجی‌کالا کجای نقشه‌ی راه خود قرار گرفته است؟

نقشه‌ی راه در دیجی‌کالا هیچ‌وقت ثابت نبوده و به فراخور متغیرهایی که سازمان‌ ما در طول چرخه‌ی عمر خود داشته، تغییر کرده است. ما تا سال ۱۳۹۳ یک پلتفرم فروش کالای دیجیتال بودیم. از سال ۱۳۹۳ دیجی‌کالا از پلتفرم فروش کالای دیجیتال به پلتفرم دیجیتالِ فروش کالا تبدیل شد؛ یعنی هر چیزی که قابلیت فروش به صورت آنلاین را داشت می‌توانست در دیجی‌کالا عرضه شود.

ما تا سال ۱۳۹۵ یک خرده‌فروش آنلاین بودیم اما در این سال با ایجاد یک سنگ‌بنای تازه تبدیل به بازارگاه (مارکت‌پِلِیس) شدیم. از سال ۱۳۹۷به بعد سومین تغییر بنیادین در مسیر دیجی‌کالا آغاز شد و ما تبدیل به یک اکوسیستم تجارت الکترونیک شدیم و اکنون دیگر فقط یک فروشگاه آنلاین نیستیم. در اکوسیستم تجارت الکترونیک، ما روی چهار موضوع متمرکز شده‌ایم.

یک محور تمرکز ما روی طراحی و پیاده‌سازی مدل‌های کسب وکار در حوزه‌ی تجارت الکترونیک است و پلتفرم‌هایی مانند دیجی‌کالا ‌جت، دیجی‌کالا بیزینس، پیندو و کمدا حاصل فعالیت ما در این حوزه هستند. در محور دوم تمرکز ما بر توسعه‌ی فناوری‌های لجستیکی‌ای است که زیربنای اصلی شکل‌گیری این اکوسیستم هستند و به طور مشخص با شکل‌گیری دیجی‌اکسپرس به عنوان بازوی فناوری لوجستیکی دیجی‌کالا و تجارت الکترونیک در ایران سرمایه‌گذاری آن بر روی محصولات متنوع لجستیکی و همین‌طور روی استارت‌آپ‌هایی مثل آپتایم و گنجه توسعه پیدا کرد.

سومین محور، ورود به فناوری‌های مالی و پرداخت بود که با اضافه شدن دیجی‌پی به گروه دیجی‌کالا در سال ۱۳۹۷ این محور نیز شکل گرفت. درنهایت چهارمین محور توسعه‌ی ما، توسعه‌ی فناوری‌های بازاریابی و تبلیغات بود که با اضافه شدن مجموعه‌ی اسمارتک در سال گذشته به این هدف دست پیدا کردیم. امروز در نقطه‌ای ایستاده‌ایم که هدف ما غیر متمرکز و دموکراتیک کردن تجارت الکترونیک در ایران است و این هدف را با ارائه‌ی زیرساخت‌هایی که شرح دادم به تمامی کسب‌وکارهای آنلاین که متقاضی استفاده از این زیرساخت‌ها هستند پیگیری خواهیم کرد.

– چالش‌هایی که برای غیرمتمرکز کردن تجارت الکترونیک در ایران با آن روبه‌رو هستید، چالش‌هایی است که در مسیر گسترش هر کسب‌وکاری وجود دارد که طرح صیانت از جمله‌ی این چالش‌ها است. راهبرد و سیاست‌گذاری شما برای عبور از این مشکلات چیست؟

ما پنج چالش بنیادین را برای دیجی‌کالا متصوریم. نخستین چالش بازی در زمین ناهموارِ بازار، به خاطر واردات غیررسمی و قاچاق کالاست. به عنوان مثال حدود چهار سال است که شاید حتا یک مورد پوشاک و لوازم خانگی و لوازم آرایشی و بهداشتی هم از مبادی رسمی کشور وارد نشده باشد ولی در بازار ما انواع و اقسام این کالاها موجود است. این زمین بازی ناهموار است. چالش دوم عدم امکان جذب سرمایه است.

جذب سرمایه برای کسب‌وکار‌های حوزه‌ی تجارت الکترونیک، به خصوص در حوزه‌ی خرده‌فروشی بسیار مهم است. در مدل کسب‌وکاری مانند دیجی‌کالا که زیرساخت‌های لجستیکی آن در حال توسعه است، ما نیاز به سرمایه‌گذاری جدی داریم که در ایران تقریباً ممکن نیست. سه استارت‌آپ منطقه‌ی ما یعنی گتیر و ترندیول در ترکیه و نون‌دات‌کام درامارات متحده، سال گذشته‌ی میلادی در مجموع حدود پنج‌ونیم میلیارد دلار سرمایه جذب کردند.

تخمینی که ما برای سرمایه‌گذاری انجام شده در کل اکوسیستم استارت‌آپی در ایران از بدو پیدایش تا کنون داریم حدود نیم میلیارد دلار است. از طرف دیگر عدم امکان حضور در بازارهای سرمایه و جذب منابع مالی از این مسیر نیز محدودیتی است که ما با آن مواجهیم. چالش سوم، کاهش قدرت خرید است. بررسی‌های ما نشان می‌دهد که اندازه‌ی دلاری بازار خرده‌فروشی آنلاین ایران از سال ۱۳۹۷ تا امروز تقریباً حدود یک سوم شده است و این یعنی کل حجم کیک بازار کوچک شده است.

چالش دیگر ما که مشخصاً به حوزه‌ی خرده‌فروشی آنلاین در ایران برمی‌گردد این است که نرخ مشارکت اقتصادی در ایران نسبت به کشورهای توسعه‌یافته و برخی از کشور‌های در حال توسعه بسیار پایین است و این یعنی خرید آنلاین در ایران برخلاف این کشورها برای خیلی از شهروندان مقرون به صرفه نیست. چالش آخر ما هم چالش‌های حوزه قانونی و بازرسی است.

ماهیت کار ما به نوعی است که باید با طیف گسترده‌ای از نهادها و سازمان‌های نظارت کننده در ارتباط باشیم: رگولاتور پولی و بانکی، وزارت صمت، سازمان غذا و دارو و… واقعیت این است که سرعت تحول در حوزه‌ی تکنولوژی بسیار سریع‌تر از حوزه‌ی سیاست‌گذاری است که این نیز برای کسب‌وکارهای حوزه‌ی تجارت الکترونیک بسیار چالش‌برانگیز است. اما در نقطه‌ی مقابل با تکیه بر دو عامل یعنی وسعت بازار داخلی و سرمایه‌ی انسانی تحصیل کرده و توانمندی که در اختیار داریم توانسته‌ایم طی این سال‌ها بر بخشی از این چالش‌ها غلبه کنیم.

– مسئله‌ی دموکراتیک کردن تجارت الکترونیک به بسیط شدن بازار آنلاین و حضور کسب وکارهای بیش‌تری در آن کمک می‌کند و فضا را به سمت رقابتی‌تر شدن سوق می‌دهد. این رقابتی شدن بازار تهدیدی برای دامنه‌ی سود دیجی‌کالا نیست؟

هدف ما از دموکراتیک کردن تجارت الکترونیک این است که مجموعه‌ی دیجی‌کالا بتواند خدمات و فناوری‌هایی را در اختیار کسب وکارها قرار دهد تا آن‌ها بتوانند مسیرگسترش کسب‌وکار خودشان به فضای آنلاین را راحت‌تر و با کیفیت بیش‌تر طی کنند. به عنوان مثال خدمات پرداخت یا تبلیغات دیجیتال و مارکتینگ نیاز تعداد زیادی از فروشنده‌های آنلاین است و دیجی‌کالا می‌تواند این خدمات را در اختیار آن‌ها بگذارد.

آن‌چه ما از دموکراتیزه شدن در نظر داریم، این است که خدماتی که تسهیل‌گر فضای تجارت الکترونیک است فارغ از همکاری در بستر بازارگاه دیجی‌کالا، برای تمام فروشندگان آنلاین در ایران در دسترس باشد. قطعاً این موضوع رقیب بیش‌تر هم برای دیجی‌کالا ایجاد می‌کند اما باوری در دیجی‌کالا وجود دارد که می‌گوید ما خودمان باید خودمان را به چالش بکشیم، قبل از آن که تغییرات از بیرون به ما تحمیل شود. این غیرمتمرکز شدن بخشی از مسیر تجارت الکترونیک است که بالاخره در ایران پیموده خواهد شد و چه بهتر که خود ما پیشرو در این راه باشیم.

– اگر به فرض روزی برسد که سایه‌ی تحریم‌ها از ایران برداشته شود و شرکت‌های جهانی مانند آمازون نیز در ایران حضور پیدا کنند و ایرانی‌ها بتوانند به راحتی خرید و فروش کنند، چه ارزیابی‌ای از آینده‌ی دیجی‌کالا و حوزه‌ی تجارت الکترونیک در ایران دارید؟ آیا شما به این فرضیه هم در تدوین استراتژی‌ها فکر می‌کنید؟

ما هم امیدواریم در آینده چنین شرایطی برای ایران به وجود بیاید. بزرگترین برنده‌ی این شرایط اول مصرف‌کنندگان و بعد عرضه‌کنندگان هستند، چراکه حضور برندهای جهانی و در کنار آن سرمایه‌گذاری خارجی و وجود یک بازار رقابتی برای ما موقعیت و شرایط بهتری را فراهم خواهد کرد. البته شرکت‌های چندملیتی مثل آمازون یا علی بابا اگر روزی بخواهند وارد بازار ایران بشوند، مانند تجربیات مشابه در همسایگی ما احتمالاً اقدام به تملک یکی از پلتفرم‌های داخل ایران خواهند کرد.

مثلاً روی دیجی‌کالا یا پلتفرمی در ابعاد دیجی‌کالا اگر در آن روز وجود داشته باشد سرمایه‌گذاری می‌کنند. مثلاً علی‌بابا از طریق تملک ترندیول وارد بازار ترکیه و با تملک داراز (Daraz) وارد پاکستان شد و آمازون از طریق تملک سوق‌دات‌کام وارد حوزه‌ی خاورمیانه و شمال افریقا شد و نام این شرکت را به آمازون تغییر داد. از منظر دیگر حتی اگر در آن روزِ فرضی این موقعیت همکاری و سرمایه‌گذاری برای دیجی‌کالا رخ ندهد ما معتقدیم که مزیت‌های رقابتی خوبی برای رقابت با آن‌ها داریم.

به عنوان مثال در ایران ساخت یک شبکه‌ی لجستیکی جدید که بتواند در مقیاس فعلی دیجی‌کالا سطح خدمات قابل‌قبولی را برای کاربران فراهم کند آسان نیست و در بازه‌ی کوتاه‌مدت قابل بهره‌برداری نخواهد بود.

– کشورهای همسایه‌ی ایران مشتری برخی برندهای مواد غذایی و صنایع الکترونیکی ایران هستند. آیا در مسیر توسعه‌ی دیجی‌کالا راهبردی برای حضور در بازارهای منطقه‌ای تعریف شده و دیجی‌کالا تاکنون به چگونگی ورود به بازار خرده فروشی کشورهای همسایه اندیشیده است؟

بله قطعاً. ما در دیجی‌کالا مطالعات گسترده‌ای روی بازارهای کشورهای همسایه انجام داده‌ایم. حتی یک‌بار هم کاملاً آماده‌ی حضور در بازار عراق بودیم که به دلیل عدم ثبات امنیتی و سیاسی در این کشور حضور ما منتفی شد. ما از اساس به دو صورت می‌توانیم به بازار کشور‌های همسایه وارد شویم. یک مدل شناخته‌شده CROSS BORDER است که در این مدل سفارش را در ایران دریافت می‌کنیم و بعد از پردازش، کالا را در کشور مقصد تحویل می‌دهیم که امیدواریم بتوانیم امسال حداقل در یک کشور همسایه به این روش حضور داشته باشیم.

روش دوم این است که ما به صورت مستقیم بر روی یک استارت‌آپ بومی کشور مقصد سرمایه‌گذاری کنیم و یک دیجی‌کالا در آن کشوربسازیم و دانش نهادینه‌شده‌ی پانزده سال اخیر خودمان را منتقل کنیم؛ که اگر ما به شبکه‌ی بزرگی از سرمایه‌گذاران خارجی یا حداقل بازار سرمایه دسترسی داشتیم شاید انجام این مدل قدری سهل‌تر بود.

– اگر بخواهیم نقش دیجی‌کالا را در خلق تجربه‌ی زیستی توسعه در ایران بررسی کنیم، چه نگاهی به توسعه‌ی این تجربه زیستی و با کیفیت‌تر کردن زندگی ایرانیان دارید؟

آنچه ما در دیجی‌کالا به آن افتخار می‌کنیم ایجاد نوعی از عدالت اجتماعی در فرآیند خرید و فروش است. به واسطه‌ی دیجی‌کالا یک خریدار در هر نقطه از ایران به بازار یکسانی دسترسی دارد که می‌تواند تجربه‌ی خرید عادلانه و آگاهانه‌ای را رقم بزند. تعداد کاربران فعال ماهانه‌ی ما چندین برابر میزان سفارش‌هایی است که در پلتفرم ما ثبت می‌شود چراکه تعداد زیادی از خریداران از دیجی‌کالا خرید نمی‌کنند اما دیجی‌کالا را به مثابه‌ی یک مرجع برای مقایسه و خواندن نظرات قبول دارند؛ و این یعنی ما با شفافیت، تجربه‌ی زندگی عادلانه‌تری را برای زیست یک ایرانی ایجاد کرده‌ایم.

– در پایان چه نکته‌ی دیگری در مورد دیجی‌کالا و آینده آن دارید؟

دیجی‌‌کالا دیگر فقط یک کسب‌وکار نیست. برنامه‌ی ما به خدمت گرفتن تکنولوژی است تا تسهیل‌گر تجربه‌ی خرید و فروش باشیم. اما ما با چالش‌های بسیاری روبه‌رو هستیم که اگر امروز و فردا به فکرشان نباشیم مسئله‌ساز خواهد بود. یکی از آن‌ها مسئله‌ی مهاجرت استعدادهای تحصیل‌کرده است که چالش بزرگی برای سرمایه‌گذاری در این حوزه به وجود آورده است. چالش دیگر امکان جذب سرمایه‌گذاری خارجی است؛ و همچنین قوانین سخت‌گیرانه‌ای که دسترسی ما به بازار سرمایه و حضور در آن را محدود، و تزریق سرمایه به بازار تجارت الکترونیک ایران را سخت و ناممکن کرده است.

تولید محتوای بخش «وب گردی» توسط این مجموعه صورت نگرفته و انتشار این مطلب به معنی تایید محتوای آن نیست.

تجارت الکترونیک در ایران

متاسفانه فروش در شبکه اینترنت مخارج زیادی دارد و برای بسیاری مقرون به صرفه نمی‌باشد. شرکتهای بزرگ دنیا باسرمایه‌های کلان و پرسنل کافی، پایگاههای تخصصی را برای مواردی چون صادرات و فروش تجاری ایجاد کرده‌اند. شرکتهای متعددی نیز در ایران دست به ایجاد چنین امکاناتی زده‌اند، اما از آنجایی که هنوز هیچ متولی و مرکزیتی برای این پدیده وجود ندارد،این سازمانها به صورت جزیره‌ای و خود محور اقداماتی را انجام می‌دهند که هنوز پروسه کامل تجارت را در بر نگرفته و به صورت مقطعی انجام می‌شود. هیچ آمار دقیقی هم از کاربران اینترنت و استفاده کنندگان از کامپیوتر شخصی در دست نیست و هنوز به صورت یک طرح ملی به آن نگاه نشده‌است. بنابراین، در مرحله کودکی و نوپایی است و نیاز به مراقبت و حمایت زیادی از طرف دولت دارد. دولت باید با ارایه یک طرح ملی، فرهنگ خرید جامعه امروزی ایران را تغییر دهد. باید توجه داشت که سرمایه گذاری مالی و زمانی بر روی زمینه‌ای که در آینده حرف اول را خواهد زد، مطمئنا باعث پویایی اقتصاد کشور خواهد شد. تجارت الکترونیکی به مفهوم انجام الکترونیکی فرآیندهایی می باشد که با هدف مبادله پول، کالا، خدمات و اطلاعات صورت می گیرد (جعفرنژاد و همکاران، .(1388 در این نوع تجارت، تسهیل فرآیندهای تجاری ،حذف فرآیندهای تجاری و بی مورد در انجام امور بازرگانی ،کاهش هزینه ها از طریق بهبود و افزایش هماهنگی ،کاهش هزینه های اداری به ویژه هزینه مکاتبات ،بهبود دسترسی به بازار و افزایش تنوع برای مشتریان به بازار و افزایش تنوع برای مشتریان و صرفه جویی در وقت به علت سرعت بالای تبادل اطلاعات از بارزترین مزایا محسوب می شوند Syed Mahbubur, Raisinghani, 2004)).

تعاریف مختلفی برای فن آوری اطلاعات ارایه شده است که می توان به موارد زیر اشاره نمود :

• فن آوری اطلاعات تلفیقی از دستاوردهای مخابراتی، روش ها و راه کارهای حل مساله و توانایی راهبری با استفاده از دانش کامپیوتری است .(Lauden, 1994)
• فن آوری اطلاعات شامل موضوعات مربوط به مباحث پیشرفته علوم و فن آوری کامپیوتری، طراحی کامپیوتری، پیاده سازی سیستم های اطلاعاتی و کاربردهای آن است (Marcel, 2002).
• فن آوری اطلاعات مجموعه ای از سخت افزار، نرم افزار و فکرافزار است که گردش و بهره برداری از اطلاعات را امکان پذیر می سازد .(Champion, 1998)
• فن آوری اطلاعات تلفیقی از دانش سنتی کامپیوتر و فن آوری ارتباطات به منظور ذخیره، پردازش و تبادل هرگونه داده اعم از متن، صوت، تصویر و.. است ((Feader, 1996.
• فن آوری اطلاعات عبارت است از: همه اشکال فن آوری ساخت، ذخیره سازی، تبادل و به کارگیری اطلاعات در شکل های گوناگون: اطلاعات تجاری، مکالمات صوتی، تصاویر ساکن و متحرك، ارایه چند رسانه ای و سایر اشکالی که هنوز به وجود نیامده اند (2002 Scaramuzzi,).
• فن آوری اطلاعات عبارت است از همه شکل های فن آوری که برای ایجاد، ذخیره و استفاده از شکل های مختلف اطلاعات شامل: اطلاعات تجاری، مطالعات صوتی، تصاویر متحرك، داده های چند رسانه ای و.. به کار می رود )منتظر و همکاران، .(1386

ایران مانند دیگر کشورها، دارای شرکتهای بسیاری است که برای توسعه بازار خود به اینترنت وابسته‌اند. هدف بیشتر این شرکتها از پایگاههایی که در اینترنت ایجاد می‌کنند، همانا توسعه صادرات است.

خوشبختانه، کشور ما از پشتوانه خوبی از نظر نیروی جوان برخوردار است و در نتیجه، وظیفه ارگانهای دولتی و غیردولتی، وارد کردن این تکنولوژی به کشور و تشکیل دادن گروه‌های کاری، برای کار سازمان یافته بر روی این تکنولوژی جدید است.

از سال 1381 پروژه موفقی بصورت آزمایشی با نام “پرداخت” (www.pardakht.com) در ایران شروع گردید که با وجود همه مشکلات فوق الذکر راه حل مناسبی در تجارت الکترونیک ایران پدید آورده است. دراین سیستم ابتدا خریدار وارد سایت اینترنتی فروشنده می شود و محصول یا محصولاتی را انتخاب و در سبد خرید خود قرار می دهد و پس از وارد نمودن اطلاعات ارسال كالا در سایت پرداخت ، خرید خود را نهایی می كند. این اطلاعات جهت بررسی و تصمیم گیری در سایت اینترنتی به اطلاع فروشنده می رسد. فروشنده در صورت تمایل به ارسال ، سفارش رسیده را آماده كرده و پس از اعلام در سیستم اینترنتی ، پست آن را از فروشنده دریافت می كند و به دست خریدار می رساند و هزینه كالا به همراه هزینه ارسال را از خریدار دریافت می نماید. واحد مالی پرداخت در دوره های زمانی مشخص با فروشندگان تسویه حساب می كند . كلیه مراحل عملیاتی سیستم از طریق اینترنت به اطلاع خریدار، فروشنده ، شعبه پستی و مدیریت سیستم می رسد. لازم به ذكر است این سیستم به گونه ای طرح ریزی شده كه امكان اتصال به سیستم های الكترونیكی بانكها و موسسات مالی و اعتباری را داشته باشد و در كنار سیستم پرداخت هنگام تحویل قابلیت های پرداخت الكترونیكی نیز در آن پیشبینی شده است.

پرداخت زیر ساخت مناسب تجارت الكترونیك وتجارت در ایران است زیر بستر تعامل فروشگاه اینترنتی و فروشگاه الكترونیكی با خریداران در راستای فروش اینترنتی وخرید اینترنتی به همراه امكانات مناسب پرداخت اینترنتی با كمك اینترنت میباشد این سیستم خرید الكترونیكی و فروش الكترونیكی را تسهیل كرده است وحتی بدون نیاز به كارت اعتباری روش های نوین پرداخت الكترونیكی را نیز تدوین میكند سرویس دهی تجارت الكترونیك در همه زمینه ها از سیاست های كلی سیستم پرداخت میباشد كه با هدف فرهنگ سازی خرید اینترنتی و فروش اینترنتی در ایران صورت میپذیرد. مشابه این سیستم در سایر کشور ها نیز ایجاد شده که از آن میان می توان به چین و کره جنوبی اشاره کرد که هر کدام متناسب با شرایط اجتماعی و اقتصادی خود فعالیت می نمایند. برای تجارت الکترونیکی تعاریف گوناگونی ارائه گردیده است که بیشتر آن ها مبتنی بر تجربه های گذشتگان در استفاده از تجارت الکترونیکی بوده است .کمیسیون اروپایی در سال 1997 تجارت الکترونیکی را به این شکل تعریف کرد : “تجارت الکترونیکی بر پردازش و انتقال الکترونیک داده ها، شامل متن، صدا و تصویر مبتنی است”. تجارت الکترونیکی فعالیت های گوناگونی از قبیل مبادله الکترونیک کالاها و خدمات، تحویل فوری مطالبات دیجیتال، انتقال الکترونیک وجوه، مبادله الکترونیک سهام، بارنامه الکترونیک، طرح های تجاری، بازاریابی مستقیم و خدمات پس از فروش را در بر می گیرد .(Salehi,2013)

تجارت الکترونیک فعالیت های گوناگونی از قبیل مبادله ی الکترونیکی کالاها و خدمات، تحویل فوری مطالب دیجیتال، انتقال الکترونیکی وجوه، مبادله الکترونیکی سهام، بارنامه الکترونیکی، طرح های تجاری، طراحی و مهندسی مشترك، منبع یابی، خریدهای دولتی، بازاریابی مستقیم و خدمات بعد از فروش را در بر می گیرد (خانی، .(1386

در تعریف علمی، تجارت الکترونیک عبارت است از خرید،فروش و مبادله کالا، خدمات و اطلاعات از طریق شبکه های کامپیوتری از جمله اینترنت یا اینترانت، مبنای اصلی این قسم تجارت بر پردازش و انتقال الکترونیکی داده ها شامل متن، صدا و تصویر گذارده شده است. تجارت الکترونیک فعالیت های مختلفی از جمله مبادله، تحویل فوری مطالب دیجیتال، انتقال الکترونیکی وجوه، مبادله الکترونیکی سهام، بارنامه الکترونیکی ،طرح های تجاری و مهندسی و خدمات پس از فروش و مواردی از این دست را نیز در بر می گیرد (میرابی و سعیدی،. (1382

تجارت الکترونیک یکی از ابعاد کسب و کار الکترونیک است (جعفر نژاد و دیگران، 1388). طی چند دهه گذشته کسب و کار و مبادله پول ، پیشرفت های زیادی نموده است، به گونه ای که حجم زیادی از مبادلات دیگر رو در رو نمی باشد و از روشهای دیگری مانند تلفن و پست و با استفاده از کارت های اعتباری انجام می شوند. شکل های دیگری از پول و روش های پرداخت که امروزه وجود دارند، نظیر چک الکترونیکی، کارت های اعتباری هوشمند نه تنها به تحولات بسیار زیادی در فرآیند خرید منجر گردیده اند، بلکه امکان ورود شرکت ها در عرصه تولید پول را که تا به امروز تنها در اختیار دولت ها بود، میسر ساخته است (خانی، 1386). امروزه برای بسیاری از شرکت ها تجارت الکترونیک چیزی بیش از خرید و فروش آن لاین محصولات است. تجارت الکترونیک در حال تغییر دادن شکل رقابت، سرعت اقدامات، جریان تعاملات، محصولات و پرداخت توسط مشتریان به شرکت ها و از شرکت ها به تامین کنندگان می باشد (برایان، 1387). وزارت صنایع و تجارت ژاپن هم در تعریفی که از این مقوله ارائه داده آورده است :”تجارت الکترونیکی که تا چندی قبل به تعداد معینی از شرکت ها محدود بود در حال ورود به عرصه جدیدی است که در آن تعداد زیادی از مصرف کنندگان در شبکه حضور دارند به علاوه محتوای آن از حیطه مبادله داده های مربوط به سفارش دادن یا قبول سفارش فراتر رفته و فعالیت های عمومی تجاری از قبیل تبلیغات، آگهی، مذاکرات، قراردادها و تسویه حساب ها را نیز در برگرفته است .(Salehi,2013)

تجارت الکترونیک تمام فرآیند توسعه، بازاریابی، فروش، تحویل، خدمات و پرداخت الکترونیکی برای محصولات و خدمات مبادله شده در بازارهای شبکه ای و جهانی مشتریان را دربر می گیرد و از پشتیبانی شبکه جهانی شرکای تجاری برخوردار می باشد (برایان، 1387).

تجارت الکترونیک در صف مقدم تحولاتی قرار گرفته که شیوه انجام فعالیت های بازرگانی را تغییر می دهد و انقلاب صنعتی قرن بیست و یکم نامیده می شود که با پیدایش اینترنت به سرعت رو به پیشرفت و گسترش نهاده است. در تجارت الکترونیک، اطلاعات و خدمات به کمک شبکه های کامپیوتری خرید و فروش و یا تبادل گردند. خرید و فروش می تواند به صورت عمده یا خرد، کالای فیزیکی یا غیرفیزیکی مانند کتاب یا نرم افزار، ارائه سرویس های گوناگون به خریداران مانند مشاوره حقوقی یا پزشکی و دیگر مواد بازرگانی مانند مزایده ها و مناقصه ها ،یا خرید و فروش اطلاعات بین ادارات ،بین افراد و یا بین سازمان ها و افراد باشد (توربان و همکاران، 2002).