اوراق بهادار بدون ریسک

بررسی تأثیر تنوع‌بخشی پرتفوی بر ریسک نامطلوب در بورس اوراق بهادار تهران

تنوع‌بخشی یکی از ابزارهای مدیریت ریسک است و مزیت مهم آن این است که با افزایش تنوع‌بخشی، ریسک سیستماتیک بدون کاهش سطح بازدهی تقلیل می­یابد؛ اما پرتفوهای بسیار متنوع شده معایبی از جمله هزینه­های معاملاتی، نگهداری و نظارتی دارند. از طرفی معیارهای سنتی ریسک به دلیل عدم تمایز میان نوسانات مطلوب و نامطلوب بازده معیارهای مناسبی برای اندازه‌گیری ریسک و انعکاس آنچه ذهن انسان از مفهوم ریسک درک می‌کند، نیست؛ اما معیارهای ریسک نامطلوب، نوسانات نامطلوب بازده را هدف سرمایه‌گذار قرار می‌دهد. پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطه بین تنوع‌بخشی و بخش نامطلوب ریسک، به­بررسی این رابطه در بازار بورس اوراق بهادار تهران پرداخته است. داده‌های مورد استفاده مربوط به سری زمانی بازده روزانه 104 شرکت در بازه زمانی 15/1/1386 تا 31/6/1391 است. پرتفوهایی با تعداد 1 تا 20 سهم براساس استراتژی ساده به­صورت روزانه ایجاد شد، معیارهای ریسک نامطلوب همچون نیم‌ انحراف معیار زیر هدف، ارزش در معرض ریسک، اوراق بهادار بدون ریسک ریزش مورد انتظار و گشتاور جزئی پایینی برای هر یک از پرتفوها محاسبه شد. نتایج این پژوهش نشان می­دهد که تنوع‌بخشی و ریسک نامطلوب رابطه معنادار منفی دارند و معیار ریزش مورد انتظار، معیار مناسب­تری برای محاسبه ریسک به­شمار می­رود.

آیا سرمایه‌گذاری با ریسک کم ممکن است؟- ۵ مثال از سرمایه‌گذاری کم ریسک

وقتی نوبت به سرمایه‌گذاری و به کارگیری منابع مالی می‌رسد٬ افراد بیشتر به دنبال راهکاری برای سرمایه‌گذاری هستند که مطمئن و قابل اعتماد باشد و آن‌ها را از مواجهه با خطرات احتمالی این مسیر دور نگه دارد. این طرز تفکر٬ طبیعی به نظر می‌رسد چرا که همه ما می‌خواهیم پول و سرمایه‌ای که با سختی و تلاش به دست آورده‌ایم را ایمن نگه داریم و در بهترین حالت هم زمان هم آن را رشد دهیم. تقریبا افراد تمایل ندارند که در طول زمان پول و سرمایه‌شان راکد بماند بلکه ترجیح می‌دهند در مقابل آن را به کار بگیرند و ارزش پول خود را افزایش دهند.
سرمایه‌گذاری کم ریسک یا سرمایه‌گذاری مطمئن در دسته‌ای از فعالیت‌های سرمایه‌‌گذاری قرار می‌گیرد که سرمایه‌گذار ریسک کمی را تجربه می‌کند و نگرانی چندانی از بابت سرمایه خود ندارد. بله٬ گزینه‌های سرمایه‌گذاری بسیاری وجود دارند که ریسک بالایی دارند اما دسته نه چندان کوچکی از سرمایه‌گذاران وجود دارد که نگران امنیت مالی سرمایه خود هستند و دائما در حال جستجو برای امن‌ترین روش‌های سرمایه‌گذاری هستند.
اما بهترین سرمایه‌گذاری‌های بدون ریسک که می‌توانید پول خود را با خیال آسوده به کار گیرید کدامند؟ در ادامه به این سوال بیشتر می‌پردازیم.

سرمایه‌گذاری کم ریسک چیست؟

می‌توان به سادگی این دسته از سرمایه‌گذاری‌ها را تعریف کرد. در این دسته از فعالیت‌های سرمایه‌گذاری٬ تقریبا فقط شانسی جزئی برای از دست دادن همه یا بخشی از پول شما وجود دارد. سرمایه‌گذاری کم ریسک به سرمایه‌گذار یک پوشش امنیتی ارائه می‌دهد چرا که در این روش سرمایه‌گذاری به احتمال زیاد ارزش پول و سرمایه شما به طور ناگهانی کاهش نمی‌یابد.
به هر حال٬ هر زمانی که شما تصمیم به سرمایه‌گذاری بگیرید باید بدانید که ریسک٬ عنصری است که به دنبال این تصمیم خواهد آمد. در این موقعیت تنها ترفنر کاربردی در مقابل ریسک این است که بفهمید ریسک دقیقا کجاست. به همین دلیل بهتر است که ریسک سرمایه‌گذاری خود را در سبد سرمایه پخش کنید.
نکته مهم دیگری که درباره سرمایه‌گذاری با ریسک پایین باید بدانید این است که با این انتخاب بعید است که اصل سرمایه خود را از دست بدهید اما همین طور بعید است که نرخ بازدهی بالایی از فرایند سرمایه‌گذاری خود کسب کنید. همه این‌ها نتایجی است که از انتخاب افراد در مورد متغیرهای فرایند سرمایه‌گذاری نشات می‌گیرد.
بهتر است بدانید که اگر به دنبال رشد هستید٬ استراتژی‌هایی را باید در فرایند سرمایه‌گذاری خود به کار بگیرید مه با اهداف بلند مدت شما سازگاری بیشتری دارند. حتی در سرمایه‌گذاری‌هایی با ریسک بالاتر مانند سهام٬ بخش‌هایی (مانند سهام سود سهام) وجود دارد که ریسک سرمایه‌گذاری شما را کاهش می‌دهد و در عین حال بازده بلند مدت جذابی را به شما ارائه خواهد کرد.

سناریویی وجود دارد که بسته به میزان ریسک پذیری شما به عنوان یک سرمایه‌گذار می‌توانید آن‌ها را پیاده‌سازی کنید.

سرمایه‌گذاری بدون ریسک: با پیاده‌سازی این سناریو در فرایند سرمایه‌گذاری شما هرگز یک ریال از سرمایه خود را از دست نخواهید داد. سرمایه‌گذاری با متحمل شدن ریسک: با پیاده‌سازی این سناریو در فرایند سرمایه‌گذاری منطقی است که در اوراق بهادار بدون ریسک طول زمان یا ضرر کنید یا میزان کمی از سرمایه خود را از دست بدهید.
با این حال در پیاده‌سازی سناریوهای تحمل ریسک در سرمایه‌گذاری نکات دیگری نیز وجود دارد. سرمایه‌گذاری کم ریسک بازدهی کمتری نسبت به انواع دیگر سرمایه‌گذاری دارد. در کنار این مسئله تورم هم می‌تواند به عنوان یک موضوع مهم به چشم بیاید. چرا که اگر انتخاب شما فقط شامل گزینه‌های کم ریسک باشد٬ به احتمال زیاد به علت میزان تورم موجود در بازار قدرت خرید خود را در طول زمان از دست خواهید داد. به همین علت سرمایه‌گذاری‌های کم ریسک برای سرمایه‌گذاری‌های کوتاه مدت مناسب‌ترند و در مقابل سرمایه‌گذاری‌هایی با ریسک بالاتر برای بازدهی در بلند مدت٬ انتخاب بهتری محسوب می‌شوند.

نمونه‌هایی از یک سرمایه‌گذاری کم ریسک

۱-نگهداری پول در بانک
احتمالا محبوب‌ترین و در دسترس‌ترین نوع سرمایه‌گذاری٬ نگهداری پولتان در بانک است. نکته جالب اینجا است که با احتمال بالا اگر در مورد سرمایه‌گذاری قصدی داشته باشید اولین گزینه‌ای که در ذهنتان تداعی شود٬‌نگهداری پولتان در بانک است.
به راحتی می‌توانید یک حساب پس‌انداز در بانک باز کنید و پول خود را آن‌جا نگه دارید. در این روش سرمایه‌گذاری ارزش حساب شما تغییری نخواهد کرد. با این حال شما به آهستگی در حال از دست دادن پول خود هستید. شاید با خود بگویید من هنوز همان ۱۰۰هزار تومانی که در حساب خود پس‌انداز کرده بودم را دارم و حتی سود هم به آن تعلق گرفته است؛ پس چطور ممکن است که سرمایه خود را از دست داده باشم؟
این مسئله دقیقا مثل عملکرد فرسایش است. تصور کنید میزان سودی که به حساب شما تعلق می‌گیرد ۱٪ باشد و در همین زمان تورم بازار ۳٪ باشد٬ در این حال شما سالانه ۲٪ از قدرت خرید را از دست می‌دهید.
حساب‌های پس‌انداز بانکی بهترین انتخاب برای زمانی است که شما نیاز دارید به پول خود در هر زمانی دسترسی داشته باشید. بنابراین می‌توانید یک حساب پس‌انداز انتخاب کنید و با مقایسه نرخ‌های بهره‌ای که بانک‌ها ارائه می‌دهند بهترین حساب را برای خود انتخاب کنید.

۲-گواهی سپرده:
بانک‌ها گواهی سپرده صادر می‌کنند و با صدور این گواهی در بازه زمانی مشخص افراد می‌توانند پول خود را در این سپرده‌ها به کار بگیرند. نرخ سود سپرده‌های بانکی معمولا از نرخ حساب‌های دیگر بیشتر است و یکی دیگر از مزایای خرید سپرده‌های بانکی این است که سرمایه‌گذار هر زمان که اراده کند می‌تواندد تمامی مبلغ سپرده یا بخشی از آن را بفروشد و معادل نقدی آن را دریافت کند.
به علاوه این که امکان خرید گواهی سپرده به صورت مشترک با افراد دیگر هم وجود دارد. تخصیص پول یا سرمایه‌تان به گواهی سپرده مثل حساب‌های پس‌انداز از سرمایه‌گذاری‌های کم ریسک محسوب می‌شود.

۳-اوراق بهادار:
دولت‌های مختلف٬ انواع متعددی از اوراق بهادار را منتشر می‌کنند که همگی جز سرمایه‌گذاری‌های کم ریسک محسوب می‌شوند. زمانی که تصمیم می‌گیرید پول خود را در اوراق قرضه سرمایه‌گذاری کنید٬ مانند این است که پولتان در یک بازه زمانی مشخص در ازای دریافت میزان مشخصی سود ماهیانه به دولت (یا ناشر اوراق قرضه) قرض دهید. اگر بپرسید که چرا ریسک این نوع سرمایه‌گذاری کم است. پاسخ این است که در هنگام فروش اوراق بهادار تضمین بازگشت سرمایه است. همین مسئله باعث شده تا ریسک این نوع سرمایه‌گذاری پایین باشد.

۴-صندوق‌های درآمد ثابت:
رویکرد صندوق‌های درآمد ثابت شباهت زیادی به رویکرد بانک دارد اما بین این دو نوع٬ تفاوت‌هایی نیز دیده می‌شود. هنگام سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها٬ سرمایه‌گذار به جریان کم تغییری از سود دسترسی پیدا می‌کند.
ممکن است این سوال برای شما پیش بیاید که مگر ممکن است هم در بازارهای مالی فعالیت کرد و هم تغییرات سود و زیان را کنترل کرد؟ در مورد صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت سعی شده تا ریسک معاملات به حداقل نزدیک شود و در مقابل میزان سوددهی از برنامه‌های مشابه سرمایه‌گذاری در بانک‌ها بیشتر باشد.

۵-سرمایه‌گذاری در طلا:
طلا از دیرباز جز مواردی بوده است که افراد تمایل به سرمایه‌گذاری در آن را داشته‌اند. علاوه بر نگهداری فیزیکی طلا٬ امروزه صندوق‌هایی برای سرمایه‌گذاری روی این فلز گرانبها ایجاد شده‌اند که افراد می‌توانند به راحتی و بدون دغدغه نگهداری فیزیکی طلا٬ روی آن سرمایه‌گذاری کنند. سوددهی حاصل از سرمایه‌گذاری بر روی طلا تقریبا جز سرمایه‌گذاری‌های کم ریسک محسوب می‌شود.

به صورت کلی در مورد سرمایه‌گذاری٬ ریسک امری اجتناب ناپذیر است. هر روشی در راه سرمایه‌گذاری به ناچار با دست‌اندازهایی به نام ریسک مواجه خواهد شد٬ اما با شناخت و تجربه کافی می‌توان میزان آسیب از این عامل را کنترل کرد. اپلیکیشن نزدیک فرایند سرمایه‌گذاری شما را در راستای اهداف شما و با کنترل مخاطراتی مثل ریسک سرمایه‌گذاری به صورت کاملا هوشمند و ساده پیگیری می‌کند. به راحتی میظ توانید اهداف خود را مشخص کنید و فرایند سرمایه‌گذاری در نزدیک را آغاز کنید.

مجوزهای صندوق اوراق دولتی و سبدگردانی برای تفارس صادر شد

اخبار پولی مالی- مجوزهای صندوق اوراق دولتی و سبدگردانی شرکت تأمین سرمایه خلیج فارس از سوی سازمان بورس و اوراق بهادار صادر شد.

به گزارش اخبار پولی مالی به نقل ازروابط عمومی شرکت تامین سرمایه خلیج فارس، جواد عشقی‌نژاد، مدیرعامل شرکت تأمین سرمایه خلیج فارس با اعلام این خبر، گفت: تأمین سرمایه خلیج فارس نخستین شرکت تأمین سرمایه ‏صنعتی غیر بانکی و یازدهمین شرکت تأمین سرمایه در کشور است که با دریافت مجوز سبدگردانی، امکان ارائه خدمات ‏تخصصی به سرمایه گذاران برای خرید و فروش سهام در بازار سرمایه، مدیریت دارایی و سرمایه به بهترین وجه و تشکیل سبد ‏سهام که کاری بسیار ماهرانه و نیازمند اطلاعاتی دقیق است را برای بسیاری از افراد و شرکت‌هایی که در بازار سرمایه فعال ‏هستند به انجام برساند. ‏
عشقی‌نژاد، افزود: با این مجوز، تفارس با ایجاد و تشکیل سبد ‏سهام و مدیریت آن بر اساس انجام تحلیل‌های مختلف تکنیکال و بنیادی و بر طبق گزارش‌های مالی معتبر و اخبار سرمایه توسط ‏افراد متخصص و دارای مهارت کافی سرمایه گذاری مناسب و کم خطر را برای آنان به انجام خواهد رساند.‏
وی ضمن اشاره به تسهیل روند دریافت مجوزها از همکاری و تعامل حداکثری سازمان بورس و اوراق بهادار در این زمینه با ‏شرکت تأمین سرمایه خلیج فارس قدردانی کرد.‏
مدیرعامل تفارس با اشاره به دریافت مجوز صندوق درآمد ثابت، گفت: صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت یکی از کم ‏ریسک‌ترین انواع صندوق‌های سرمایه گذاری مشترک هستند که سودی بیش از سود بانکی برای سرمایه‌گذاران ایجاد کرده و با ‏توجه به موضوع مالیات به سپرده بانکی اشخاص حقوقی این ابزار پر کاربردترین روش مدیریت نقدینگی در اختیار تک تک ‏شرکت‌ها است. ‏
عشقی‌نژاد خاطر نشان کرد: این صندوق‌ها سرمایه‌های مردم را در اوراق کم ریسک مانند سپرده‌های بانکی، اوراق مشارکت، و ‏سایر اوراق بدون ریسک قابل معامله در بازار سرمایه سرمایه گذاری می‌کنند. سهامداران ریسک گریز و شرکت‌های حقوقی که ‏تمایل دارند تا سودی قابل اطمینان و مطلوب با حداقل ریسک و بازده مطلوب را دریافت کنند، می‌توانند مخاطب صندوق‌های ‏سرمایه گذاری با درآمد ثابت باشند.‏
گفتنی است، شرکت تأمین سرمایه خلیج فارس که با هدف ضرورت همراهی بازار پولی و بازار سرمایه برای تأمین منابع مورد ‏نیاز توسعه صنعت خصوصاً صنعت نفت و گاز و پتروشیمی در کشور به عنوان یکی از شرکت‌های گروه صنایع پتروشیمی خلیج ‏فارس در سال گذشته موفق به دریافت مجوز تأمین سرمایه از شورای عالی بورس شد و سپس پذیره نویسی آن با نماد «تفارس» ‏با استقبال بیش از ۱۵۰هزار سهامدار و در کمتر از یک روز انجام گرفت، در فروردین ماه سال جاری و پس از طی مراحل ‏قانونی موفق به دریافت مجوز فعالیت و سپس صندوق اوراق دولتی و سبد گردانی از سازمان بورس و اوراق بهادار شد.‏

بازده سرمایه گذاری

برای سرمایه گذاری، مفاهیم ریسک و بازده بسیار مهم و حائز اهمیت می باشد که مورد توجه سرمایه گذاران قرار می گیرد و در این راستا این دو مقوله از هم جدا نیستند.

سرمایه گذاران برای تصمیم گیری به منظور کسب سود و بازده مطمئن، می توانند از ارتباط بین ریسک و بازده استفاده نمایند.

بازده سرمایه گذاری:

بازده سهام می تواند مقدار سود و یا پولی باشد که پس از سرمایه گذاری به دست می آید. لازم است به این نکته توجه داشت که بین بازده یا سود مورد انتظار و بازدهی که در حقیقت به دست می آید تفاوت هایی وجود دارد.

نکته: در واقع به تفاوت بین بازده مورد انتظار و بازده واقعی به دست آمده، ریسک می گویند.

رابطه بین ریسک و بازده، رابطه ای مستقیم می باشد. یعنی هر چه میزان بازده مورد انتظار بالا تر باشد، باید ریسک بالاتری را تحمل کرد. برای همین لازم است در ابتدای تصمیم گیری مالی، درجه ریسک پذیری تعیین شود تا تعادل مناسبی بین ریسک و بازده ایجاد شود.

معرفی تئوری های ریسک و بازده:

مفهوم اصلی در سرمایه گذاری، به ریسک و بازده مربوط می باشد بر همین اساس، تئوری های ریسک و بازده مهم و قابل توجه هستند که لازم است به تجزیه و تحلیل آنها پرداخته شود.

نکته: در دنیای سرمایه گذاری، ریسک و بازده دو مفهوم متضاد و متناقض با هم می باشند.

بازده:

بازده (return) به پاداشی گفته می شود که شخص از سرمایه گذاری خود در اوراق و دارایی های مختلفی کسب می نماید.

این طرح ها شامل موارد زیر می باشد.

• دارایی های واقعی
• دارایی های مالی
• طرح ها و پروژه ها

بر همین اساس، می توان گفت که بازده همان نیروی محرکی است که انگیزه سرمایه گذاری را ایجاد می کند.

انواع بازده:

بازده به انواع زیر تقسیم می شود:

بازده مورد انتظار:

بازده مورد انتظار “Expected Return”، به مقدار پولی می گویند که شخص سرمایه گذار انتظار دارد تا از سرمایه گذاری های خود آن را دریافت کند.

تئوری های ریسک و بازده

بازده واقعی:

بازده واقعی Actual Return، به میزان سود یا زیان واقعی می گویند که به یک سرمایه گذار تعلق دارد. این بازده به شکل زیر بیان می گردد: بازده مورد انتظار بعلاوه تاثیر عوامل خاص مربوط به شرکت و اخبار مربوط به اقتصاد، بـازده واقعی را ایجاد می کند.

توضیحات در مورد بـازده واقعی:

بـازده واقعی که در برابر بازده مورد انتظار قرار می گیرد، سودی است که سرمایه گذاران در واقعیت از سرمایه گذاری های خود دریافت می کنند.

بازده اضافی:

بازده اضافی “Excess Returns”، که به آن بازده اضافی آلفا گفته می شود، بازده سرمایه گذاری اوراق بهادار یا سبدی می باشد که از یک معیار ها و یا شاخص هایی با سطح ریسک مشابه بهتر عمل می کنند و بیشتر می شوند.

این بازده به طور وسیعی برای اندازه گیری ارزش افزوده ایجاد شده توسط پرتفوی یا مدیر سرمایه گذاری، مورد استفاده قرار می گیرد و باعث سنجش توانایی مدیریت در غلبه بر بازار می باشد.

بازده سود سهام نقدی:

بازده سود سهام نقدی “Dividend Yield”، به نسبت مالی گفته می شود که نشان می دهد شرکت چه اندازه به صورت سالانه و به نسبت قیمت سهامش، سود سهام پرداخت می کند.

نکته ۱: این بازده به صورت درصدی نشان داده می شود و می تواند با تقسیم مقدار سود سهام پرداخت شده به ازای هر سهم بر قیمت یک سهم محاسبه گردد.

نکته ۲: این بازده روشی برای اندازه گیری مقدار جریان وجوه نقد می باشد.

بازده غیر عادی:

بازده غیر عادی “Abnormal Return”، به درصدی گفته می شود که برای توصیف بازده به دست آمده از اوراق بهادار یا پرتفوی در یک بازه زمانی، مورد استفاده قرار می‌گیرد که متفاوت از نرخ بازده مورد انتظار می باشد.

نرخ بازده مورد انتظار نیز بازده محاسبه شده بر اساس مدل قیمت گذاری دارایی ها می باشد که با استفاده از میانگین بلند مدت بازده یا سایر ارزیابی ها به محاسبه می گردد.

ریسک (RISK) یعنی تفاوت بین آن چه که انتظار داریم و آن چه که اتفاق می افتد.

ریسک و بازده در مدیریت مالی:

مفهوم ریسک و بازده در مباحث مدیریت مالی، یکی از جنبه های مهم در مدیریت مالی است که از مسئولیت های اساسی در کسب و کار به شمار می رود.

به طور کلی، به هر اندازه که یک کسب و کار در معرض ریسک بیشتری باشد، احتمال بازده مالی آن بیشتر خواهد بود. البته استثنا هایی در این خصوص وجود دارد، زیرا ریسک های غیر منطقی زیادی وجود دارد که متقابلا همراه با پتانسیل بازدهی بالا نیست.

موسسه مشاوران مطالعه مقاله نسبت سودآوری را به شما عزیزان پیشنهاد می کند.

ریسک و بازده در مدیریت مالی

نوسان:

در واقع نوسان به معنی نحوه تغییر قیمت نوع خاصی از اوراق بهادار در یک بازده زمانی مشخص می باشد که درصد نوسان عبارت است از سنجش میانگین تفاوت بین قیمت و متوسط قیمت در یک بازه زمانی خاص.

نکته: به هر اندازه که نوسان یکی از اوراق بهادار بیشتر باشد، عدم قطعیت آن نیز بیشتر خواهد بود.

صرف ریسک:

صرف ریسک (Risk Premium) به این مفهوم است که در صورت ثابت بودن همه عوامل، ریسک بیشتر، با بازده بیشتر همراه خواهد بود.

نکته ۱: صرف ریسک برای مدیران مالی مهم می باشد زیرا وام دهندگان برای تشخیص میزان ریسک شرکت، با دقت آن را بررسی کرده و تصمیمات خود را بر اساس سطح ریسک آن شرکت اخذ می کنند.

نکته ۲: اگر وام دهنده به یک کسب و کار پر ریسک وام اعطا نماید، احتمالا بازده بیشتری به عنوان نرخ سود از آن کسب و کار خواهد گرفت.

اهرم مالی:

بیشتر شرکت ها منابع مالی خود را از طریق بدهی و یا انتشار اوراق بهادار و سهام کسب می کنند. منظور از منابع مالی با انتشار سهام، کسب منابع از طریق سهامداران شرکت می باشد که این سهامداران متناسب با میزان سرمایه گذاری خود، در سود شرکت سهیم هستند.

تامین مالی از طریق بدهی و قرض، توسط نهاد های مالی انجام می گردد و اگر شرکت وام گیرنده به طور مرتب سود وام را به وام دهنده پرداخت نماید، دیگر نیاز به شریک کردن وام دهنده در درآمد خود را نخواهد داشت.

نکته: همچنین می توان گفت ضرر ها از طریق این اهرم مالی می توانند افزایش یابند.

اگر این مطلب برای شما رضایت بخش بوده است، مطالعه مقاله ارزش اسمی سهام را به شما پیشنهاد می کنیم.

مدل CAPM یا مدل قیمت گذاری دارایی‌های سرمایه

در امور اقتصادی و کارهایی مانند خرید و فروش اوراق بهادار یا انجام سرمایه گذاری، معمولا درصدی ریسک وجود دارد. طبیعتا هیچ سرمایه گذاری علاقه ندارد که متحمل ریسک زیادی شود یا دچار ضرر و زیان گردد؛ از این رو باید به دنبال روشی بگردیم که میزان این گونه ریسک‌ها را تا حد امکان کاهش داده و کمتر کند.

اگر در بازار بورس و اوراق بهادار مشغول به خدمت شوید، ممکن است گاهی مجبور شوید اوراق پر ریسک را خرید و فروش کنید. برای قیمت‌گذاری اوراق بهادار پر ریسک و تخمین زیان یا بازده، می‌توانید از روش‌های مختلفی استفاده کنید.

یکی از روش‌های کاربردی و شناخته شده در این زمینه که به صورت گسترده مورد استفاده افراد زیادی قرار می‌گیرد، مدل CAPM یا مدل قیمت گذاری دارایی‌های سرمایه است. CAPM در واقع مخفف Capital Asset Pricing Model است و در این مقاله قصد داریم با این روش قیمت گذاری بیشتر آشنا شویم و نکات مربوط به آن را مورد بررسی بیشتری قرار دهیم.

مدل CAPM یا مدل قیمت گذاری دارایی ‌های سرمایه چیست؟

همان طور که گفتیم CAPM در واقع مخفف Capital Asset Pricing Model است و از این مدل بیشتر برای قیمت گذاری اوراق بهادار پر ریسک استفاده می‌شود. این مدل نخستین بار توسط شخصی به نام مارکویتز و در سال ۱۹۵۲ میلادی ابداع شد و سپس شخصی به نام ویلیام شارپ آن را توسعه داد و تکمیل کرد.

این مدل بازده مورد انتظار یک دارایی مانند اوراق بهادار را تعیین می‌کند و طبق آن بازده دارایی به عواملی بستگی دارد. در واقع این مدل برای مشخص کردن رابطه بین میزان ریسک و بازده مورد استفاده قرار می‌گیرد. منظور از میزان ریسک اختلاف بین بازده مورد انتظار و بازده واقعی به دست آمده است.

طبیعتا هر چقدر که میزان بازده مورد انتظار شما بیشتر باشد مجبور خواهید بود که ریسک بیشتری را تحمل کنید. پس اگر قدرت ریسک بالایی ندارید میزان انتظارات خود را بهتر است کاهش دهید.

سرمایه گذارانی که خواهان بازده بالاتری نسبت به بازده بازارهستند، باید ریسک بیشتری نسبت به ریسک سیستماتیک بازار تحمل کنند؛ در نتیجه این اشخاص بهتر است از مدل قیمت گذاری دارایی‌های سرمایه استفاده کنند.

مفهوم ریسک سیستماتیک بازار

به طور کلی ریسک کردن به معنی قدم گذاشتن در مسیری است که نمی‌توان آن را کاملا پیش بینی کرد. ریسک و ریسک کردن به خصوص در زمینه بازار بورس و اوراق بهادار وجود دارد.

به ریسکی که بر کل بازار بورس و اوراق بهادار حاکم است و هیچ ربطی به شرکت یا سهام به خصوصی ندارد، ریسک سیستماتیک، ریسک بازار یا ریسک غیرقابل‌حذف می‌گویند. این ریسک بر کل بازار حاکم بوده و در اکثر مواقع غیر قابل پیشگیری است. علاوه بر این ریسک، هر شرکتی می‌تواند یک ریسک مختص به خود را نیز تجربه کند.

فرمول CAPM، محاسبه آن و ذکر یک مثال

در ادامه فرمول CAPM یا روش محاسبه قیمت گذاری دارایی‌های سرمایه را بیان کرده و برای درک بهتر آن یک مثال ذکر می‌کنیم:

_بازده مورد انتظار کل بازار )×ضریب بتای سهم a + اوراق بهادار بدون ریسک نرخ بازده بدون ریسک = بازده مورد انتظار سهم a نرخ بازده بدون ریسک)

فرمول بالا را طی یک مثال توضیح می‌دهیم تا درک آن راحت‌تر شود: فرض کنید بازده اوراق قرضه دولتی ۲% می‌باشد و میانگین مازاد بازده سالیانه بازار سهام طی سالیان قبل ۷% است، اگر بتای سهم برابر ۱.۲ باشد ( یعنی میانگین بازدهی ۲/۱ برابر بازده بازار بوده است. ) بازده مورد انتظار برای این سهام فرضی از مدل CAPM به این صورت محاسبه خواهد شد:

(۷% ×۱٫۲ )+۲% =نرخ بازده مورد انتظار

مفهوم و محاسبه بتا در فرمول CAPM یا قیمت گذاری دارایی‌ها

متغیر بتا در فرمول CAPM یا قیمت گذاری دارایی‌ها در واقع تعیین می‌کند که قیمت یک سهم خاص با نوسانات کلی بازار چگونه تغییر خواهد کرد. در صورتی که تغییرات سهام یک شرکت کاملا با تغییرات بازار هماهنگ بوده و بر آن منطبق باشد میزان بتا را با عدد یک مشخص می‌کنیم.

برای درک مفهوم بتا باید گفت که یک بازه زمانی خاص مثلا یک ماه را در نظر می‌گیریم و در آن بازه زمانی خاص بازدهی روزانه یک سهم را با بازدهی روزانه بازار مقایسه می‌کنیم. در اصل مقدار بتا میزان پاداشی برای سرمایه گذاران را نشان می‌دهد که برای رسیدن به این پاداش ریسک اضافی‌تر از ریسک سیستماتیک را متحمل شده‌اند.

سهامی که بتای بالاتری دارد در اکثر موارد بازدهی بالاتری را نیز خواهد داشت اما با این حال لازم است توجه کنید که در شرایط رکود و در طولانی مدت سهام با بتای بالا، عملکرد به مراتب بدتری خواهد داشت.

عوامل موثر بر بازده مورد انتظار برای یک دارایی

میزان بازدهی که یک سرمایه گذار از دارایی خود دارد، طبق مدل CAPM به عوامل زیر ربط دارد:

• در شرایط بدون ریسک و خطر ارزش زمانی پول چقدر است؟ بر اساس نرخ بازده بدون ریسک، می‌توانید این مورد را محاسبه کنید. همان طور که از نام آن مشخص است این مورد هیچ ریسکی نداشته و بر اساس گذر زمان پاداش آن دریافت خواهد شد.
• پاداش پذیرش ریسک اوراق بهادار بدون ریسک سیستماتیک: مفهوم ریسک سیستماتیک توضیح داده شد، این ریسک یعنی ریسکی که بر کل بازار حاکم است و غیر قابل اجتناب می‌باشد.
• میزان ریسک سیستماتیک: این عامل میزان ریسک سیستماتیک یک دارایی به خصوص را نسبت به ریسک سیستماتیک پرتفوی بازار نشان می‌دهد و از فرمول بالا ضریب بتای سهام آن را نشان می‌دهد.

مفروضات مدل CAPM یا مدل قیمت گذاری دارایی‌های سرمایه

• بازده مورد انتظار در ریسک‌های بازده مبنایی برای تصمیمات بعدی سرمایه گذار است.
• لازم است همه سرمایه گذاران در یک دوره زمانی همسان سرمایه گذاری کنند.
• لازم است سرمایه گذاران تصمیمات خود را بر اساس منطق بگیرند و حداق ریسک را در برنامه خود داشته باشند.
• حداقل اختلاف نظر بین سرمایه گذاران وجود داشته باشد و بازار کاملا به صورت رقابتی باشد.
• انتظارات تمامی افراد سرمایه گذار در مورد ریسک دارایی‌ها و بازده مورد انتظار آنها مشابه هم باشد.
• نرخ بازده مورد انتظار حمایت کنندگان مالی شرکت به علت شروع پروژه‌های جدید تغییر چندانی نداشته باشد.
• اندازه شرکت نسبت به اندازه پروژه مورد نظر سرمایه گذاران بزرگ و عظیم باشد.

بررسی مفروضات این مدل

• یکی از مفروضات این مدل این است که افق سرمایه گذاری یکسان در نظر گرفته می‌شود؛ یعنی طبق این فرض سرمایه گذاران باید سرمایه گذاری خود را در یک بازه زمانی یکسان انجام دهند مثلا این بازه زمانی برای تمامی سرمایه گذاران ۶ ماه یا ۱۲ ماه باشد؛ البته این فرض خیلی با واقعیت‌های موجود در بازار هماهنگی و هم خوانی ندارد.
• از دیگر مفروضات این مدل این است که لازم است بازار سرمایه مورد نظر ما یک بازار کامل باشد. مفهوم این گفته آن است که تمامی اوراق بهادار در چنین بازاری به صورت کاملا صحیح ارزش گذاری شده باشند، چیزی تحت عنوان مالیات یا هزینه معاملات در میان نباشد، تمامی سرمایه‌گذاران به صورت آزادانه و کامل به اطلاعات موجود دسترسی داشته باشند و در نتیجه انتظارات همه آنها یکسان باشد، تعداد سرمایه گذاران در بازار بسیار زیاد باشد اوراق بهادار بدون ریسک و همه آنها افرادی کاملا منطقی باشند که خرید و فروش آنها کاملا بر پایه منطق باشد و از اصول پیروی کند.
• همان طور که مشاهده می‌کنید مفروضات مدل CAPM یا قیمت گذاری دارایی‌ها، زیاد و غیر قابل دسترسی است. یعنی چنین مفروضاتی نیازمند یک شرایط ایده‌آل و غیر واقعی است و همین موضوع را کارشناسان جزو مشکلات و نقایص این مدل به حساب می‌آورند.

چرا باید از مدل CAPM استفاده کنیم؟

اگر چه امروزه کارشناسان اعتقاد دارند که این مدل یک مدل کامل و بدون عیب و نقص نیست و در ضمن به عیوب و مشکلات آن اشاراتی نیز کرده‌اند؛ اما با این حال باز هم مشاهده می‌کنیم که این مدل توسط سرمایه گذاران به صورت گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد و همچنان محبوبی و کاربرد خود را از دست نداده است.

شاید بتوان گفت مهم‌ترین دلیل این امر آن است که استفاده و کار کردن با مدل CAPM راحت است و نیز به سرمایه گذاران دید جامع و خوبی نسبت به اوراق بهادار یا وضعیت بازار بورس می‌دهد. سرمایه گذاران همیشه تمایل دارند آینده سهام و سرمایه خود را پیش بینی کنند تا متوجه شوند که آیا در مسیر درست گام برمی‌دارند یا خیر.

در اصل این اشخاص برای رسیدن به چنین هدفی و پیش بینی تقریبی آینده سهامشان می‌توانند از مدل مدل CAPM یا مدل قیمت گذاری دارایی‌های سرمایه استفاده کنند.

مدل CAPM یا مدل قیمت گذاری دارایی‌های سرمایه چه مشکلاتی دارد؟

سوال مهمی که در این زمینه ممکن است به ذهن شما رسیده باشد این است که آیا مدل CAPM یا مدل قیمت گذاری دارایی‌های سرمایه یک مدل مطمئن است و آیا نواقص و مشکلاتی دارد؟ در واقع این مدل مشکلات و عیوبی هم دارد اما با این حال در مجموع مدل خوبی برای قیمت گذاری دارایی‌ها به حساب می‌آید.

طی آزمایش‌هایی که در طول زمان روی این مدل انجام گرفته است، کارشناسان به این نتیجه دست یافته‌اند که این مدل کاملا صحیح نیست و گاهی در نتایج حاصل از آن خطاهایی هم دیده می‌شود.

مثلا یکی از نقدهای وارد شده به این مدل در مورد متغیر بتا است. این متغیر تعیین می‌کند که با نوسانات سهام میزان ریسک چقدر است؛ اما کارشناسان اعتقاد دارند که دوره‌ای که برای محاسبه نوسانات در نظر گرفته شده است نیست. همچنین گفته شده است که مفروضات این مدل زیاد بوده و فاصله آن با وضعیت بازار واقعی غیر قابل چشم پوشی است.

مزایا و نقاط مثبت مدل CAPM یا مدل قیمت گذاری دارایی ‌ها چیست؟

در حدود نیم قرن یا ۵۰ سال است که سرمایه گذاران در سراسر دنیا از مدل CAPM یا مدل قیمت گذاری دارایی‌ها استفاده می‌کنند و اکثر آنها هم از آن رضایت دارند.

دلیل این امر می‌تواند این موضوع باشد که این مدل در کنار نواقص و مشکلاتی که دارد ( فرض کردن یک بازار ایده‌آل و کامل و سایر مفروضات این مدل) نقاط مثبت و مزایایی نیز دارد که باعث شده است مورد استقبال افراد زیادی واقع شود. برخی از مزایا و نقاط مثبت مدل CAPM یا مدل قیمت گذاری دارایی‌ها در ادامه آورده شده است:

• این مدل نسبت به سایر مدل‌ها سختی زیادی ندارد و در نتیجه کار کردن با این مدل راحت است.
• در این مدل عملا ریسک غیر سیستماتیک بطور موثری از بین رفته است؛ زیرا در این روش فقط ریسک سیستماتیک را در نظر می‌گیرند.
• موضوعات مورد بحث در این مدل؛ یعنی ریسک سیستماتیک و رخ بازده مورد انتظار برای آزمایشات تجربی و انجام تحقیقات مناسب و کاربردی هستند.
• از آنجایی که این مدل سطح ریسک سیستماتیک یک شرکت خاص را با کل بازار سهام در نظر گرفته و می‌سنجد، روش بسیار خوب و کارآمدی نسبت به سایر مدل‌ها ارائه می‌دهد.
• این مدل به سرمایه گذاران در بیشتر مواقع یک دید کلی و تقریبی از آینده سهامشان ارائه می‌دهد.

نظریه پولی اروینگ فیشر چیست؟

کمترین بازدهی که یک سرمایه گذار برای سرمایه گذاری خود در نظر دارد نرخ بهره بدون ریسک است. البته عملا چیزی به نام نرخ بهره بدون ریسک وجود ندارد؛ زیرا کمابیش در هر سرمایه گذاری، حتی اگر بسیار امن و مطمئن باشد، مقداری ریسک وجود دارد. هنگام محاسبات برای نرخ بهره بدون ریسک از نرخ بهره سه‌ماهه اوراق خزانه آمریکا استفاده می‌شود.

همچنین بخوانید : قیمت گذاری چیست؟

حال کمترین نرخ بازدهی که از سرمایه‌های بدون ریسک دریافت می‌شود ﻧﺮخ ﺑﺎزده ﺑﺪون رﻳسک نام دارد. در عمل در یک دوره مشخص مقداری پول یا هزینه صرف فعالیت‌های اقتصادی می‌شود که همان نرخ بازده بدون ریسک است. عامل موثر روی نرخ بازده بدون ریسک میزان تورم است و مقدار نرخ بازده بدون ریسک با تغییرات میزان تورم تغییر می‌کند.

مفهوم دیگر در این زمینه صرف ریسک بازار است که این مفهوم به اختلاف بین شاخص بازار و بازده بدون ریسک اطلاق می‌شود.

تفاوت بازار سرمایه در دنیای واقعی با بازار سرمایه در مدل CAPM چیست؟

اولین و بزرگترین تفاوتی که بین بازار سرمایه در مدل CAPM یا قیمت گذاری دارایی‌ها با بازار سرمایه واقعی وجود دارد، این است که یک بازار سرمایه واقعی بازاری کامل و ایده‌آل نیست در حالی که مفروضات مدل CAPM یا قیمت گذاری دارایی‌ها بر اساس یک بازار کامل بیان می‌شوند.

مثلا در یک بازار واقعی برخی از اوراق بهدار اشتباه قیمت گذاری می‌شوند یا بازارهای واقعی کاملا توسعه یافته و با کارایی بسیار بالا نیستند.

اگرچه طبق نظر کارشناسان اقتصادی احتمال اینکه در یک بازار واقعی ارز و اوراق بهادار رابطه‌ای خطی بین بازده مورد انتظار سرمایه گذاران و ریسک سیستماتیک یا ریسک کلی حاکم بر بازار وجود داشته باشد زیاد است؛ اما باز هم مدل CAPM یا مدل قیمت گذاری دارایی‌های سرمایه، مدلی کاملا ایده‌ـآل است که معمولا فاصله قابل توجهی با واقعیت و بازارهای واقعی دارد.

مدل قیمت گذاری آربیتراژ و تفاوت آن با مدل CAPM

یکی از مدل‌هایی که برای ایجاد یک رابطه تعادلی بین ریسک و بازده و نیز قیمت گذاری دارایی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، مدل آربیتراژ است که کارشناسان مسائل اقتصادی برای آن مزیت‌هایی شمرده‌اند. در ادامه به بررسی برخی از تفاوت ‌هایی که بین مدل قیمت گذاری آربیتراژ و مدل CAPM وجود دارد می‌پردازیم:

• این مدل نسبت به مدل CAPM مفروضات کمتری دارد و بیشتر به بازارهای سرمایه گذاری واقعی نزدیک است.
• پس مقایسه بازارهای مد نظر این مدل با بازارهای سرمایه گذاری واقعی کاری راحت‌تر و عملی‌تر است.
• این مدل از نظر کارشناسان این حوزه آزمون پذیری بیشتری دارد و همچنین از مقبولیت تجربی بیشتری نیز برخوردار است.
• یکی از مزایای این مدل این است که نتیجه آن به رفتار میانگین واریانس و نیز پرتفوی بازار متکی نیست.
• همچنین این مدل چند فاکتوری است؛ این در حالی است که مدل CAPM بر یک فاکتور تاکید داشت یا به عبارتی مدل CAPM مدلی تک فاکتوری است.

خلاصه مقاله و نتیجه گیری

افرادی که در بازارهایی مانند بازار بورس یا اوراق بهادار سرمایه گذاری می‌کنند، تمایل زیادی دارند که میزان ریسک سرمایه گذاری خود را مشخص کرده و به این ترتیب به سرمایه گذاری مطمئن‌تری دست پیدا کنند. مدل CAPM یا مدل قیمت گذاری دارایی‌های سرمایه، روشی محبوب و پر کاربرد است که در حدود نیم قرن توسط سرمایه گذاران مختلف در سراسر دنیا استفاده می‌شود.

CAPM در واقع مخفف Capital Asset Pricing Model بوده و برای مشخص کردن رابطه بین میزان ریسک و بازده، توسط سرمایه گذاران مورد استفاده قرار می‌گیرد.

اگر چه کارشناسان عیوب و مشکلاتی برای این مدل در نظر گرفته‌اند برای مثال مفروضات این روش را بیش از اندازه دانسته و بازار مورد استفاده در این مدل را با بازارهای واقعی بسیار متفاوت می‌دانند؛ اما باز هم با این حال این روش مزایایی دارد که باعث شده برای مدت طولانی همچنان مورد استفاده قرار بگیرد.

برای مثال کار کردن با این مدل به نسبت بسیاری از مدل‌های دیگر راحت است و نیز این مدل می‌تواند یک دید کلی از آینده به سرمایه گذاران بدهد. در مدل CAPM یا مدل قیمت گذاری دارایی‌های سرمایه از مفاهیمی مانند نرخ بازده بدون ریسک و ریسک سیستماتیک استفاده می‌شود که توضیحات مربوط آن را در این مقاله بیان کردیم.